Nhựa từng được coi là vật liệu giá rẻ, tiện dụng. Tuy nhiên, các nghiên cứu mới đây cảnh báo rằng chỉ ba hóa chất phổ biến trong nhựa đã gây ra thiệt hại sức khỏe và kinh tế toàn cầu.

Các nghiên cứu mới đây cảnh báo rằng chỉ ba hóa chất phổ biến trong nhựa đã gây ra thiệt hại sức khỏe và kinh tế lên tới 1.500 tỷ USD mỗi năm tại 38 quốc gia. Không chỉ khiến con người đối mặt với nhiều bệnh tật nghiêm trọng, nhựa còn góp phần thúc đẩy khủng hoảng khí hậu và ô nhiễm toàn cầu.

Nhựa vốn được xem là vật liệu giá rẻ và tiện lợi, nhưng một nghiên cứu mới công bố trên Tập san Y khoa Lancet (Anh) cho thấy, cái giá thực sự của nhựa là vô cùng đắt đỏ – đặc biệt là đối với sức khỏe con người và nền kinh tế toàn cầu.

Cụ thể, chỉ riêng ba loại hóa chất thường thấy trong nhựa gồm bisphenol A (BPA), chất chống cháy (PBDE) và chất hóa dẻo (DEHP) đã gây ra thiệt hại kinh tế lên tới 1.500 tỷ USD mỗi năm tại 38 quốc gia. Con số này bao gồm chi phí y tế và tổn thất năng suất lao động do bệnh tật gây ra bởi những hóa chất độc hại này.

Theo báo cáo, hơn 16.000 loại hóa chất được sử dụng trong sản xuất nhựa, bao gồm chất độn, chất nhuộm màu, chất ổn định, chất chống cháy… Trong đó, có khoảng 4.200 hóa chất được xếp vào loại “cực kỳ nguy hiểm”, với hàng trăm đến hàng nghìn chất được xác định có khả năng gây ung thư, đột biến gen, vô sinh và nhiều hệ lụy nghiêm trọng khác đến sức khỏe.

Dù độc hại là vậy, nhưng nhu cầu tiêu thụ nhựa trên toàn cầu vẫn không ngừng tăng. Sản lượng nhựa đã tăng hơn 200 lần kể từ năm 1950 và được dự báo sẽ gần gấp ba lần nữa, vượt mốc 1 tỷ tấn mỗi năm vào năm 2060.

Tập san Y khoa Lancet cảnh báo rằng nhiều hóa chất trong nhựa có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người từ giai đoạn khai thác nhiên liệu hóa thạch, sản xuất, sử dụng cho đến khi thải bỏ.

Hóa chất tồn tại trong nhựa tiềm ẩn nhiều nguy hiểm cho sức khỏe. Ảnh minh họa

Đặc biệt, thai nhi, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Việc tiếp xúc với các chất độc từ nhựa có thể làm gia tăng nguy cơ sảy thai, sinh non, thai chết lưu, dị tật bẩm sinh, suy giảm chức năng phổi, ung thư thời thơ ấu và rối loạn sinh sản sau này.

Rác thải nhựa khi phân hủy sẽ tạo ra vi nhựa và hạt nhựa nano, có thể xâm nhập vào cơ thể người thông qua nước, thực phẩm và không khí. Các hạt này đã được tìm thấy trong máu, não, sữa mẹ, nhau thai và cả tủy xương.

Quá trình sản xuất nhựa tiêu tốn lượng năng lượng khổng lồ và thải ra 2 tỷ tấn khí CO2 mỗi năm, nhiều hơn lượng khí thải của cả nước Nga – quốc gia gây ô nhiễm lớn thứ tư thế giới. Hơn 98% nhựa hiện nay được làm từ dầu mỏ, khí đốt và than đá – ba nguyên liệu hóa thạch vốn là “thủ phạm” chính của biến đổi khí hậu.

Giáo sư Philip Landrigan, bác sĩ nhi khoa và nhà dịch tễ học tại Đại học Boston (Mỹ), đồng thời là tác giả chính của báo cáo, nhận định: “Chúng ta đã có đầy đủ bằng chứng về mức độ nghiêm trọng mà nhựa gây ra cho sức khỏe và môi trường. Những tổn thất mà nó mang lại là không thể coi thường.”

Trong khi đó, các quốc gia sản xuất dầu mỏ và ngành công nghiệp nhựa vẫn lập luận rằng tái chế nên là ưu tiên chính, thay vì cắt giảm sản lượng. Tuy nhiên, khác với giấy, thủy tinh hay kim loại, nhựa có cấu trúc hóa học phức tạp và rất khó tái chế một cách hiệu quả.

Thực tế cho thấy, hơn 50% lượng rác thải nhựa không được xử lý đúng cách, và nhiều trong số đó bị đốt ngoài trời, càng làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm không khí.

Hiện tại, hơn 8 tỷ tấn rác thải nhựa đang tồn đọng khắp nơi trên Trái đất, từ đỉnh Everest đến rãnh Mariana – điểm sâu nhất đại dương, không nơi nào thoát khỏi sự xâm lấn của nhựa và vi nhựa.

Báo cáo của Giáo sư Philip Landrigan được công bố ngay trước Phần thứ hai của Kỳ họp thứ năm của Ủy ban Đàm phán Liên chính phủ (INC-5.2), diễn ra từ ngày 5 đến 14/8/2025 tại Geneva, Thụy Sĩ.

Sự kiện này quy tụ hơn 1.000 đại biểu từ các quốc gia trên thế giới, nhằm tiếp tục tiến trình đàm phán một hiệp ước toàn cầu ràng buộc pháp lý về nhựa – một bước đi được kỳ vọng có thể hạn chế sự tàn phá của loại vật liệu “rẻ mà đắt” này đối với hành tinh và sức khỏe con người.

Nói tới hóa chất trong nhựa, trước đó các phái đoàn, các nhà khoa học, những người ủng hộ môi trường và sức khỏe từ khắp thế giới đã tới Nairobi, Kenya cho phiên hội thảo thứ ba Ủy ban đàm phán liên chính phủ thỏa thuận về nhựa (INC-3). Các nhà khoa học đã thúc đẩy các phái đoàn lưu ý đến những thông tin khoa học mới nhất về độc chất đã được sử dụng cho quá trình chế tạo các loại nhựa và nhựa sẽ hút bám các hóa chất trong thời gian sử dụng, không loại nhựa nào được coi là an toàn hoặc phù hợp cho sử dụng tuần hoàn.

“Tái chế nhựa đã được quảng cáo như một giải pháp cho cuộc khủng hoảng ô nhiễm nhựa nhưng các độc chất trong nhựa làm phức tạp quá trình tái sử dụng nhựa, thải loại và cản trở việc tái chế”, Giáo sư Bethanie Carney Almroth, trường Đại học Gothenburg của Thụy Điển nói.

Theo nghiên cứu được xuất bản trên Tạp chí Data in Brief của Hà Lan, các hạt nhựa từ các nhà máy tái chế nhựa ở 13 quốc gia khác nhau đặt tại châu Phi, Nam Mỹ, châu Á và Đông Âu đều chứa hàng trăm loại hóa chất, trong đó có những loại thuốc trừ sâu nồng độ cao. Tổng số, 491 hợp chất hữu cơ đã được tìm ra và định lượng trong những các hạt nhựa, được bổ sung 170 hợp chất. Các hợp chất này thuộc về vô số loại khác nhau, bao gồm thuốc trừ sâu, dược phẩm, hóa chất công nghiệp, phụ gia nhựa.

Còn trong một báo cáo mới đây do Hội đồng Nghiên cứu Na Uy tài trợ, có hơn 16.000 hóa chất tồn tại trong các sản phẩm nhựa, từ bao bì thực phẩm, đồ chơi trẻ em đến thiết bị y tế… Theo CNN, báo cáo được công bố trong bối cảnh Các cuộc đàm phán về một hiệp ước chống rác thải nhựa dự kiến tiếp tục vào tháng tới tại Ottawa (Canada) với mục tiêu hoàn thành hiệp ước tại hội nghị vào tháng 12 ở thành phố Busan (Hàn Quốc).

Theo bà Jane Muncke, Giám đốc điều hành của Diễn đàn Bao bì thực phẩm phi lợi nhuận Thụy Sĩ, để giải quyết triệt để vấn nạn ô nhiễm nhựa, thế giới cần phải thực sự xem xét toàn bộ vòng đời của nhựa và phải giải quyết vấn đề hóa chất. Bà Muncke cho biết các nhà nghiên cứu đã tìm thấy hàng trăm, thậm chí hàng nghìn hóa chất từ nhựa trong cơ thể người và một số trong số đó có liên quan đến các vấn đề sức khỏe bởi thực tế các hóa chất trong nhựa có thể ngấm vào nước và thức ăn.

Đáng chú ý, 1/4 số hóa chất được xác định không có thông tin cơ bản về bản chất hóa học và chỉ có 6% số hóa chất tìm thấy trong nhựa được quản lý trên phạm vi quốc tế. Báo cáo nhấn mạnh chỉ giải quyết vấn đề rác thải nhựa là không đủ để bảo vệ người dân. Thay vào đó, cần thiết phải minh bạch hơn về các hóa chất – bao gồm chất phụ gia, chất hỗ trợ gia công và tạp chất – được đưa vào nhựa, kể cả các sản phẩm tái chế.

Ông Martin Wagner, Trưởng nhóm báo cáo và là nhà môi trường học thuộc Đại học Khoa học và Công nghệ Na Uy, cho rằng ngay cả các nhà sản xuất không thực sự biết có bao nhiêu loại hóa chất trong sản phẩm của họ. Do đó, theo ông, nếu không có quy định bắt buộc, sẽ không có động lực buộc các doanh nghiệp tiết lộ những hóa chất có trong nhựa.

An Dương (T/h)
https://vietq.vn/hoa-chat-trong-nhua-gay-thiet-hai-1500-ty-usd-va-de-doa-suc-khoe-toan-cau-d235901.html