Theo các bác sĩ, chưa có nghiên cứu khoa học nào chứng minh thực phẩm chức năng hay trà giảm cân có thể giúp giảm cân an toàn bởi nhiều sản phẩm không rõ nguồn gốc, nguy cơ chứa chất cấm gây hại sức khỏe.

Nhu cầu giảm cân nhanh chóng, dễ dàng khiến nhiều người tìm đến các sản phẩm như trà hay thực phẩm chức năng với hy vọng loại bỏ mỡ thừa mà không cần thay đổi lối sống hay tập luyện. Tuy nhiên, không ít mặt hàng tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), các bác sĩ thường xuyên tiếp nhận các ca cấp cứu liên quan đến thuốc giảm cân chứa chất cấm. Điển hình là trường hợp anh N.V.V (27 tuổi, Thanh Hóa), nhập viện trong tình trạng suy thận, rối loạn tri giác và tổn thương não, mờ mắt.

Theo người nhà, anh V. đã sử dụng sản phẩm giảm cân mua trên mạng. Kết quả xét nghiệm tại Viện Kiểm nghiệm An toàn Vệ sinh Thực phẩm Quốc gia cho thấy sản phẩm này chứa sibutramine – chất bị cấm lưu hành do nguy cơ gây hại.

Tương tự, tháng 3 vừa qua, một nữ bệnh nhân được đưa vào Trung tâm trong tình trạng bất tỉnh, không đáp ứng kích thích. Kết quả chụp não ghi nhận tổn thương vùng đồi thị hai bên do sử dụng thực phẩm chức năng giảm cân chứa sibutramine không rõ nguồn gốc mua qua TikTok.

Tiến sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết sản phẩm mà nữ bệnh nhân sử dụng có bao bì ghi chữ nước ngoài, không có nhãn phụ tiếng Việt, quảng cáo “giảm 7kg trong 7 ngày”. Kết quả xét nghiệm xác nhận sản phẩm chứa sibutramine – chất kích thích hệ thần kinh, làm tăng tiêu thụ năng lượng nhưng gây tổn hại nghiêm trọng đến tim mạch và não.

Các sản phẩm giảm cân tiềm ẩn nhiều hóa chất độc hại. Ảnh minh họa

Theo Tiến sĩ Nguyễn Hồng Vũ, cựu nghiên cứu sinh tại Viện Nghiên cứu ung thư quốc gia City of Hope (Mỹ), vấn nạn sản phẩm giảm cân chứa chất cấm không phải mới mà đã kéo dài nhiều năm. Người bán hàng đánh vào tâm lý muốn giảm cân nhanh chóng mà không cần ăn kiêng hay tập luyện.

Những lời quảng cáo hấp dẫn như “giảm 1-4kg trong 14 ngày”, “không gây mệt mỏi” hay “không cần tập thể dục” khiến nhiều người dễ dàng tin tưởng. Tuy nhiên, các sản phẩm như trà giảm cân, bột giảm cân hay viên uống thường bị “lén trộn” các chất nguy hiểm như sibutramine và phenolphthalein.

Sibutramine từng được sử dụng trong điều trị béo phì nhưng đã bị cấm lưu hành từ tháng 10/2010 do nguy cơ gây tăng huyết áp, nhịp tim, đột quỵ và các vấn đề tim mạch, đặc biệt ở những người có tiền sử bệnh lý. Chất này còn có thể tương tác với các loại thuốc khác, dẫn đến nguy cơ tử vong.

Phenolphthalein được dùng trong thuốc trị táo bón, cũng bị Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cấm từ năm 1999 do nghi ngờ gây ung thư. Theo FDA, hiện không có loại thuốc nào tại Mỹ sử dụng phenolphthalein trong thành phần hoạt tính.

Một ví dụ nổi bật là sản phẩm “Trà giảm cân thảo dược Golean Detox” bị phát hiện chứa sibutramine và phenolphthalein vào năm 2019. Những sản phẩm này thường được quảng bá rầm rộ trên mạng xã hội, tận dụng sự thiếu hiểu biết của người tiêu dùng để trục lợi.

Chưa có nghiên cứu khoa học chứng minh hiệu quả và thường chứa hóa chất

Tiến sĩ Nguyễn Hồng Vũ nhấn mạnh: “Chưa có nghiên cứu khoa học nào chứng minh thực phẩm chức năng hay trà giảm cân có thể giúp giảm cân an toàn mà không cần kết hợp chế độ ăn kiêng và tập luyện. Giảm cân là một quá trình đòi hỏi thời gian, kiên trì và lối sống lành mạnh”.

Bác sĩ Nguyễn Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Phẫu thuật tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cảnh báo, phần lớn các sản phẩm giảm cân bán trên mạng chứa nhiều thành phần tân dược bị che giấu, không công khai, tiềm ẩn nguy cơ sức khỏe đặc biệt nghiêm trọng.

Caffeine, green tea extract hay chiết xuất trà xanh cũng được quảng cáo đốt mỡ. Dù caffeine giúp cơ thể tỉnh táo, thúc đẩy trao đổi chất, nhưng nếu lạm dụng dễ gây tăng nhịp tim, lo âu, rối loạn giấc ngủ. Green tea extract cung cấp chất chống oxy hóa, hỗ trợ quá trình đốt mỡ nhưng chỉ khi kết hợp chặt chẽ cùng ăn uống và vận động, hiệu quả trên thực tế không quá nổi trội.

Các hoạt chất garcinia cambogia (chiết xuất quả họ măng cụt, hình bí ngô nhỏ màu xanh) và raspberry ketones (ketone mâm xôi) thường được gắn mác “giảm cơn thèm ăn”, “ức chế hấp thụ mỡ” nhưng bằng chứng khoa học còn đang tranh cãi. Một khảo sát của NIH (Viện Y tế Quốc gia Mỹ) năm 2021 chỉ ra, phần lớn lợi ích giảm cân từ các hợp chất này chưa được xác thực rõ ràng qua các nghiên cứu lâm sàng có đối chứng.

Nhiều sản phẩm còn chứa hydroxycut – một hỗn hợp caffeine, chiết xuất thảo dược, từng bị FDA yêu cầu thu hồi một số phiên bản vì gây hại gan. Orlistat, một chất ức chế hấp thu mỡ được cấp phép, cũng có mặt ở một số viên uống “xách tay”, có thể gây rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng nếu dùng không đúng chỉ dẫn.

Cùng quan điểm, huấn luyện viên sức khỏe Phan Thái Tân, cho biết những lời quảng cáo “Đốt mỡ thần tốc”, “giảm 3-5 kg chỉ sau vài ngày”, “tan mỡ không cần tập luyện”… thường đồng nghĩa với việc sản phẩm có chất kích thích, lợi tiểu hoặc dược chất cấm đều đã bị FDA và Bộ Y tế Việt Nam cảnh báo vì tác động nguy hiểm đến tim mạch, gan, hệ thần kinh.

Cơ chế thường gặp là gây lợi tiểu liên tục, giảm hấp thụ thức ăn, ức chế cảm giác đói, làm giảm lượng chất béo và tinh bột hấp thu vào cơ thể. Tuy nhiên, không ít người dùng đối mặt các biến chứng như viêm gan, suy gan cấp, mất nước, rối loạn tiêu hóa, rối loạn nội tiết thậm chí tử vong do biến chứng nặng.

Nhiều sản phẩm “giả dạng” thực phẩm chức năng đẹp da, collagen, tảo xoắn, cũng bị pha trộn chất kích thích, lợi tiểu hoặc phụ gia tác dụng đến hệ thần kinh. Đặc biệt, việc giảm cân cấp tốc ở nữ giới còn kéo theo hàng loạt hệ lụy như rối loạn kinh nguyệt, rụng tóc, suy giảm sức khỏe tâm thần, teo nhỏ dạ dày, nguy cơ hình thành chứng biếng ăn mạn tính.

Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí British Medical Journal năm 2020 ghi nhận, giảm cân quá nhanh có thể làm rối loạn chuyển hóa và gây tổn thương gan ở 17% trường hợp sử dụng các sản phẩm giảm cân không kiểm soát.

Những dấu hiệu nhận biết sản phẩm giảm cân không an toàn bao gồm: Không có số công bố hợp pháp, quảng cáo chủ yếu trên mạng xã hội qua cá nhân, người nổi tiếng mà không dẫn chứng khoa học, bao bì không rõ nơi sản xuất, thường ghép tiếng Hàn – Nhật – Anh nhưng không công khai đơn vị chịu trách nhiệm pháp lý.

Thực tế, không có phương thuốc nào có thể thay thế cho chế độ dinh dưỡng cân bằng và lối sống khoa học trong kiểm soát cân nặng. Các chuyên gia y tế khuyến cáo, giảm cân an toàn cần tiến hành từng bước, tối đa 0,5-1 kg/tuần, trung bình giảm 8-10% trọng lượng cơ thể sau 6 tháng. Đây là mức giảm giúp duy trì sức khỏe tổng thể, hạn chế nguy cơ tăng cân trở lại.

Cốt lõi của giảm cân bền vững là kiểm soát chặt chẽ năng lượng nạp vào – tiêu hao. Nghĩa là lượng calo tiêu thụ phải lớn hơn calo hấp thụ, đồng thời cân đối ba nhóm chất – đạm, béo, tinh bột. Uống đủ nước, tránh ăn vặt tùy tiện, hạn chế thức ăn giàu chất béo, đường là yếu tố then chốt. Tập thể dục góp phần tăng tốc độ đốt mỡ, hỗ trợ sức khỏe tim mạch và tinh thần.

Ngoài ra, trạng thái tâm lý cũng ảnh hưởng lớn đến kiểm soát cân nặng. Một nghiên cứu của Harvard năm 2022 chỉ ra, việc duy trì tinh thần tích cực có thể tăng khả năng giảm cân thành công lên 28%. Những kỹ thuật quản lý căng thẳng như thiền, yoga, hoặc hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp rất hữu ích trong giảm cân lâu dài.

Với người mắc béo phì nguy cơ, can thiệp y tế – điều trị dinh dưỡng, sử dụng thuốc kê đơn hoặc thậm chí phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày, chỉ nên áp dụng dưới giám sát chặt chẽ của chuyên gia.

An Dương (T/h)
https://vietq.vn/cai-gia-dat-do-cua-viec-su-dung-san-pham-giam-can-thieu-co-so-khoa-hoc-chua-chat-cam-d233715.html