Nhiều gia đình vẫn giữ thói quen tái sử dụng chai nhựa PET cho nước uống, nước mắm, dầu ăn… Dù tiện lợi và tiết kiệm, các chuyên gia cảnh báo nguy cơ hóa chất và vi khuẩn xâm nhập cơ thể nếu sử dụng sai cách.

Thói quen tai hại khi tái sử dụng chai nhựa

Tại Việt Nam thói quen tái sử dụng chai nhựa PET rất phổ biến trong các hộ gia đình, sinh viên, người lao động thu nhập thấp. Không khó để bắt gặp hình ảnh những chai nước suối, nước ngọt bằng nhựa PET đã qua sử dụng được rửa sạch, xếp ngay ngắn trong bếp hoặc phòng trọ để tái sử dụng.

Chị Nguyễn Thị Thanh (32 tuổi, ở phường Long Bình, thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) cho biết: “Tôi thấy các chai nước suối khá sạch sẽ, tiện lợi nên thường giữ lại để rót nước sôi để nguội, nước lọc mang theo uống, hoặc khi cần đựng các dung dịch chất lỏng thì có để dùng, ít khi vứt đi”.

Ở các khu trọ sinh viên, chai nhựa còn được tận dụng đủ cách. Thu Hằng, sinh viên năm 3 Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia TP.HCM kể: “Em thường gom chai nhựa về làm cốc đá bỏ tủ lạnh, làm phễu đong gạo, với bình nước suối lớn thì đựng nước uống hằng ngày, chai nhỏ thì mang nước theo đi học”.

Một số gia đình cũng tận dụng chai nhựa PET để đựng dầu ăn, nước mắm, mật ong, nước cốt trái cây hoặc pha sẵn nước chanh, nước sâm bỏ tủ lạnh uống dần. “Chai nhựa nhẹ, dễ sử dụng, vứt đi thì phí, tôi hay trữ lại để đựng gia vị, nước mát…”, cô Trần Thị Thanh (phường Thủ Đức, TP.HCM) chia sẻ.

Không nên tái sử dụng chai nhựa vì tiềm ẩn nhiều nguy hại cho sức khỏe. Ảnh minh họa

Những thói quen này phổ biến ở các hộ muốn tiết kiệm hoặc ưa tiện lợi. Nhưng các chuyên gia cảnh báo, việc tái sử dụng quá nhiều lần hoặc đựng chất lỏng nóng có thể khiến chai nhựa giải phóng hóa chất, kim loại nặng và là môi trường cho vi khuẩn sinh sôi.

Bác sĩ chuyên khoa 1 Bùi Hoàng Bích Uyên, Khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á TP.HCM cho biết, chai nhựa PET là loại nhựa Polyethylene Terephthalate (PET), ký hiệu số 1 ở đáy chai, chỉ nên dùng một lần. Khi tái sử dụng, đặc biệt với nước nóng hoặc để lâu dưới ánh nắng, cấu trúc nhựa bị biến dạng và giải phóng các hóa chất như phthalate, antimony vào thực phẩm, đồ uống bên trong. Đồng thời, các vết trầy xước, biến dạng trên chai cũng là nơi vi khuẩn bám vào và phát triển. “Nếu buộc phải tái sử dụng, chỉ nên đựng nước lạnh trong thời gian ngắn, rửa sạch và để khô hoàn toàn trước khi dùng lại. Tốt nhất nên dùng chai chuyên dụng như nhựa HDPE số 2, PP số 5 hoặc inox, thủy tinh cho tái sử dụng lâu dài.

Nhiều nghiên cứu quốc tế cũng đã ghi nhận nguy cơ hóa chất rò rỉ từ chai PET khi gặp nhiệt độ cao. Antimony – kim loại nặng dùng làm chất xúc tác trong sản xuất PET có thể di chuyển vào nước khi chai bị nóng hoặc phơi nắng. Một nghiên cứu của tổ chức Defend Our Health (Mỹ) năm 2022 phát hiện 40% mẫu nước đóng chai PET vượt mức an toàn antimony theo tiêu chuẩn bang California.

Thử nghiệm khác cho thấy chai nước PET đặt ở 50°C trong 24 giờ đến 7 ngày làm nồng độ antimony vượt mức tối đa cho phép 6 ppb theo chuẩn WHO/USA. Ngoài antimony, PET còn có thể sinh ra hợp chất gây rối loạn nội tiết sau khi dùng trong điều kiện bất lợi như nhiệt độ cao, ánh sáng mạnh. Các nghiên cứu cũng chỉ ra nguy cơ xuất hiện các chất phụ không chủ định (NIAS) từ vật liệu nhựa tái chế hoặc chai đã qua sử dụng nhiều lần, làm tăng nguy cơ ô nhiễm thực phẩm, nước uống.

Tại Việt Nam, Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP đã quy định trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) buộc sản phẩm, bao bì nhựa phải được tái chế hoặc tái sử dụng hợp lý. Một số doanh nghiệp như La Vie đã đưa vào sản phẩm chai nước uống 50% nhựa tái chế (rPET) đáp ứng tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Tuy vậy, hiện chưa có quy chuẩn riêng về mức hóa chất di chuyển từ chai PET dùng lại vào thực phẩm trong điều kiện gia đình, do đó khuyến cáo vẫn chủ yếu dựa vào nghiên cứu quốc tế và thực hành an toàn.

Từ thực tế và khuyến nghị của chuyên gia, việc tái sử dụng chai nhựa PET để đựng nước uống, gia vị không phải lúc nào cũng vô hại. Nếu sử dụng sai cách như đựng nước nóng, để lâu ngày, không vệ sinh kỹ có thể dẫn đến phơi nhiễm hóa chất và vi khuẩn gây bệnh.

Người tiêu dùng nên hạn chế tái sử dụng chai PET, ưu tiên vật chứa ổn định hơn như thủy tinh, inox, nhựa PP số 5, HDPE số 2. Nếu bắt buộc tái sử dụng, chỉ đựng chất lỏng nguội, tránh ánh nắng, rửa sạch, để khô trước khi dùng lại, đồng thời chú ý ký hiệu ở đáy chai để nhận diện loại nhựa và giới hạn sử dụng.

Thói quen tiết kiệm bằng việc tái sử dụng chai nhựa PET có thể chấp nhận được nếu biết cách, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro nếu lạm dụng. Cần nâng cao nhận thức người dân, đồng thời hoàn thiện tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định về nhựa dùng lại để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Những con số ở đáy chai nhựa có ý nghĩa gì, biết để lựa chọn đúng

Những người thường xuyên mua nước đóng chai hẳn đã nhận thấy có một biểu tượng hình tam giác được in dưới đáy chai nhựa, bên trong có ghi số, các con số này khác nhau tùy theo từng loại chai nhựa. Thực tế, những con số này tương ứng với các chất liệu khác nhau.

Số “1” đại diện cho vật liệu PET. Đặc điểm của vật liệu này là nhẹ, không mùi, độ ổn định tốt và độ kín khí cao. Nó thường được sử dụng để đóng gói đồ uống và các loại thực phẩm khác, nhưng nhược điểm của nó cũng rất rõ ràng. Nó không chịu nhiệt, vì vậy không thể sử dụng để lưu trữ chất lỏng hoặc nhiệt ở nhiệt độ cao.

Số “2” tượng trưng cho vật liệu HDPE, có thể chịu được nhiệt độ cao lên đến 110 độ. Ngoài việc được dùng làm túi nilon và thùng nhựa, nó còn được sử dụng rộng rãi trong các loại ống xây dựng, cửa ra vào và cửa sổ, sản phẩm sợi…, nhưng khả năng chịu nhiệt không tốt lắm.

Số “3” đại diện cho vật liệu PVC, có cả loại cứng và mềm. Nó thường được tìm thấy trong găng tay nhựa, tấm nhựa, chai nhựa đựng đồ dùng hàng ngày… Tuy nhiên, vật liệu này có chứa chất hóa dẻo nên không thể sử dụng để đóng gói thực phẩm.

Số “4” đại diện cho vật liệu LDPE. Màng bọc thực phẩm và túi niêm phong mà chúng ta thường dùng được làm từ vật liệu này, nhưng nó không chịu được nhiệt độ cao. Các chất độc hại có thể được giải phóng khi nhiệt độ vượt quá 43 độ C, vì vậy không nên cho vào lò vi sóng cùng với thức ăn.

Số “5” đại diện cho vật liệu PP có khả năng chịu nhiệt tốt và là vật liệu nhựa duy nhất có thể sử dụng để hâm nóng bằng lò vi sóng.

Số “6” tượng trưng cho vật liệu PS, thường được sử dụng trong hộp đựng bánh quy, văn phòng phẩm hoặc đồ dùng ăn uống dùng một lần. Mặc dù chịu nhiệt và chịu lạnh tốt, nhưng nhiệt độ quá cao sẽ khiến các chất độc hại kết tủa, do đó không thể dùng để đựng thực phẩm nóng.

Theo Vân Thảo (T/h)
https://vietq.vn/tai-su-dung-chai-nhua-de-dung-nuoc-uong-gia-vi-co-the-gay-hai-suc-khoe-d236825.html