Khi chuyển đổi xanh và chuyển đổi số trở thành “chìa khóa sống còn”, nhiều doanh nghiệp đang đồng loạt tuyên bố cam kết phát triển bền vững. Thế nhưng, giữa những lời hứa và hành động thực tế vẫn tồn tại khoảng trống không nhỏ.
Vài năm trở lại đây, “chuyển đổi xanh” không còn là khái niệm mang tính biểu tượng mà đã trở thành điều kiện bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn tồn tại trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Các tập đoàn đa quốc gia, ngân hàng quốc tế hay thị trường xuất khẩu đều đang áp đặt các tiêu chí về giảm phát thải, tiết kiệm năng lượng, minh bạch dữ liệu sản xuất.
Trước sức ép đó, nhiều doanh nghiệp Việt nhanh chóng đưa ra cam kết xanh – đầu tư vào năng lượng tái tạo, áp dụng công nghệ tiết kiệm điện, số hóa quy trình vận hành. Nhưng trên thực tế, không ít kế hoạch mới dừng ở giai đoạn “truyền thông hóa”, thiếu cơ sở triển khai cụ thể.
Chuyển đổi xanh không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội mở ra cánh cửa cho sự đổi mới, tạo ra nguồn lực, thị trường mới.
Theo ông Hồ Sỹ Hùng, Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), điều khiến cam kết khó đi vào thực chất chính là năng lực thể chế và chất lượng thực thi chính sách. Một khung pháp lý chưa ổn định, thủ tục chồng chéo và cách làm thiếu thống nhất giữa các địa phương khiến doanh nghiệp dù muốn hành động cũng bị “ghìm chân”.
Thực tế, doanh nghiệp đang đứng giữa hai sức ép: từ bên ngoài – phải đáp ứng tiêu chuẩn xanh của đối tác và từ bên trong – thiếu vốn, thiếu hướng dẫn, thiếu động lực chính sách. Nếu những “điểm nghẽn” này không sớm được tháo gỡ, chuyển đổi xanh rất có thể trở thành cuộc chơi của thiểu số doanh nghiệp lớn, trong khi phần đông vẫn bị bỏ lại phía sau.
Biến cam kết thành hành động thực chất
Muốn chuyển đổi xanh không chỉ là phong trào, các chuyên gia nhấn mạnh cần nhìn nhận cam kết là nghĩa vụ phát triển, chứ không phải lựa chọn. Giải pháp không nằm ở việc kêu gọi nhiều hơn mà ở việc thay đổi cách vận hành của cả hệ thống – từ chính sách đến doanh nghiệp.
Trước hết, Việt Nam cần sớm xây dựng “luật chơi” minh bạch cho kinh tế xanh, bao gồm khung pháp lý cho tín chỉ carbon, tiêu chuẩn sản phẩm xanh, phân loại dự án đầu tư bền vững. Khi cam kết được cụ thể hóa bằng ràng buộc pháp lý, doanh nghiệp mới có căn cứ để hành động và Nhà nước có công cụ để giám sát.
Ông Hồ Sỹ Hùng, Chủ tịch VCCI, đồng Chủ tịch Liên minh Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam.
Tiếp đến là vấn đề vốn và công nghệ – hai trụ cột để hiện thực hóa cam kết. Các dự án năng lượng sạch, điện gió ngoài khơi hay hạ tầng dữ liệu số đều đòi hỏi nguồn vốn lớn và cơ chế hoàn vốn rõ ràng. Tuy nhiên, các ngân hàng trong nước còn dè dặt, trong khi doanh nghiệp nhỏ và vừa khó tiếp cận tín dụng xanh. Do đó, Chính phủ cần mở rộng quỹ hỗ trợ chuyển đổi xanh, khuyến khích hợp tác công – tư, đồng thời đẩy mạnh chuyển giao công nghệ từ khối FDI sang khu vực doanh nghiệp nội.
Cuối cùng, trách nhiệm thực thi không thể chỉ đặt lên vai doanh nghiệp. Cơ quan quản lý phải đóng vai trò “người dẫn đường”, chủ động tháo gỡ vướng mắc thay vì chờ đợi. Bởi như ông Hồ Sỹ Hùng cảnh báo, “nếu cam kết chỉ nằm trên giấy, chuyển đổi xanh sẽ mãi là ước mơ dang dở”.
Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Tùng Lâm, Viện trưởng Viện Năng suất Việt Nam – Ủy ban TCĐLCL Quốc gia nhấn mạnh, để thích ứng với bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số doanh nghiệp cần quan tâm đến xu hướng của thị trường trong nước và thị trường quốc tế. Đặc biệt khi muốn tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu doanh nghiệp vừa nhỏ phải biết là thị trường cần gì để điều chỉnh.
Ông dẫn chứng, trong lịch sử đã ghi nhận những vấn đề liên quan đến rào cản kỹ thuật về tiêu chuẩn. Ví dụ như ISO 9000, ISO 14000 hoặc các tiêu chuẩn kỹ thuật khác mà quốc tế đưa ra. Bây giờ vẫn có những rào cản kỹ thuật, tuy nhiên nội dung có điều chỉnh ví dụ như tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội, quản trị), an toàn thực phẩm, giảm phát khí nhà kính – những yêu cầu bắt buộc để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.
“Hiện nay, doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ của Việt Nam vẫn còn yếu trong việc tiếp cận thông tin và đạt được các chứng nhận này, dẫn đến mất lợi thế cạnh tranh. Để hội nhập, doanh nghiệp cần có động lực bắt nhịp thông tin và nâng cao năng lực đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế”, ông nói.
Cam kết xanh là lời hứa với tương lai nhưng tương lai đó chỉ đến khi doanh nghiệp và Chính phủ cùng biến lời nói thành hành động. Chuyển đổi xanh không thể đo bằng số lần tham dự diễn đàn hay số tuyên bố được đưa ra mà phải được kiểm chứng bằng chỉ số phát thải giảm, năng suất tăng và năng lượng sạch được lan tỏa. Nếu không, những “cam kết xanh” hôm nay sẽ chỉ là lớp sơn mỏng phủ lên bức tranh đa màu sắc của nền kinh tế.
Thanh Hiền
Theo Tạp chí Điện tử Chất lượng Việt Nam – https://vietq.vn/cam-ket-xanh-nhan-dien-diem-nghen-va-giai-phap-go-kho-d238316.html
