Trong bối cảnh toàn cầu đối mặt với khủng hoảng tài nguyên và áp lực môi trường ngày càng lớn, kinh tế tuần hoàn nổi lên như một giải pháp bền vững.
Khác với mô hình tuyến tính truyền thống “khai thác – sản xuất – tiêu dùng – thải bỏ”, kinh tế tuần hoàn hướng tới giữ vật liệu, năng lượng và sản phẩm trong chu trình càng lâu càng tốt. Điều này giúp giảm khai thác tài nguyên thô, hạn chế rác thải, đồng thời tạo ra giá trị kinh tế mới. Tác động của mô hình này không chỉ dừng lại ở môi trường mà còn thể hiện rõ rệt trong việc nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm của doanh nghiệp.
Kinh tế tuần hoàn khắc phục nhược điểm của những mô hình kinh tế khác trực tiếp giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất
Trước hết, kinh tế tuần hoàn giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí nguyên liệu, một trong những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp tới năng suất. Khi sản phẩm được thiết kế để dễ tháo rời, sửa chữa và tái chế, tỷ lệ hao hụt nguyên vật liệu giảm đáng kể. Các chuỗi sản xuất ổn định hơn vì ít phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu thô thường xuyên biến động về giá và nguồn cung. Thực tế cho thấy, những doanh nghiệp áp dụng mô hình tuần hoàn có thể tiết kiệm tới hàng chục phần trăm chi phí nguyên liệu, đồng thời giảm rủi ro gián đoạn sản xuất. Nhờ vậy, năng suất lao động và hiệu quả vận hành được cải thiện rõ rệt.
Thứ hai, kinh tế tuần hoàn thúc đẩy đổi mới trong thiết kế và quy trình sản xuất. Nguyên tắc “thiết kế vì sự bền vững” đòi hỏi sản phẩm phải có tuổi thọ dài hơn, dễ nâng cấp, dễ bảo trì. Điều này buộc doanh nghiệp nâng tiêu chuẩn kỹ thuật, siết chặt quy trình kiểm soát chất lượng. Hệ quả là sản phẩm đạt độ bền cao hơn, giảm tỷ lệ lỗi khi sử dụng, nâng cao uy tín thương hiệu. Với người tiêu dùng, họ nhận được sản phẩm chất lượng hơn, chi phí sở hữu thấp hơn, tạo nên vòng lặp giá trị tích cực cho cả thị trường.
Bên cạnh đó, kinh tế tuần hoàn khuyến khích ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số như IoT, blockchain hay mô hình bản sao số để theo dõi vật liệu và sản phẩm trong suốt vòng đời. Nhờ công nghệ, doanh nghiệp có thể truy xuất nguồn gốc từng linh kiện, dự báo lỗi, lên kế hoạch bảo trì chính xác. Những ứng dụng này vừa giúp giảm thời gian dừng máy, vừa hạn chế chi phí khắc phục sự cố, từ đó tăng hiệu suất thiết bị và duy trì chất lượng ổn định. Sự kết hợp giữa công nghệ số và nguyên tắc tuần hoàn tạo ra một nền sản xuất thông minh, linh hoạt và bền vững hơn.
Một khía cạnh quan trọng khác là tác động đến lao động và tổ chức. Việc triển khai kinh tế tuần hoàn đòi hỏi lực lượng lao động có kỹ năng mới: thiết kế xanh, quản lý vòng đời sản phẩm, logistics ngược hay kiểm định tái chế. Đây là những kỹ năng gắn với năng suất lao động cao và giá trị gia tăng lớn. Đồng thời, quá trình chuyển đổi này tạo cơ hội cho việc làm mới, đặc biệt trong lĩnh vực tái chế, sửa chữa, phân loại và công nghệ môi trường. Ở tầm quốc gia, kinh tế tuần hoàn có thể trở thành động lực cạnh tranh, giúp doanh nghiệp nâng vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Kinh tế tuần hoàn thúc đẩy tăng trưởng của mọi ngành kinh tế.
Tại Việt Nam, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng áp dụng thực hành kinh tế tuần hoàn có mối liên hệ tích cực với hiệu suất bền vững của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp trong ngành sản xuất, nông nghiệp hay dệt may khi thử nghiệm các giải pháp tái chế, tái sử dụng đã đạt kết quả khả quan: chi phí giảm, chất lượng sản phẩm nâng cao, uy tín với đối tác quốc tế được củng cố. Tuy vậy, mức độ áp dụng vẫn chưa đồng đều, phụ thuộc nhiều vào quy mô doanh nghiệp, khả năng đầu tư công nghệ và chính sách hỗ trợ từ nhà nước.
Dù mang lại nhiều lợi ích, kinh tế tuần hoàn cũng đặt ra thách thức. Đầu tiên là chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ, đào tạo và thay đổi chuỗi cung ứng. Nếu không được hoạch định kỹ lưỡng, năng suất có thể giảm trong ngắn hạn. Ngoài ra, chất lượng sản phẩm tái chế hay tái sử dụng cần được kiểm soát nghiêm ngặt bằng quy chuẩn, tiêu chuẩn quốc gia. Nếu không, nguy cơ sản phẩm kém chất lượng tràn vào thị trường có thể làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng.
Để tối đa hóa tác động tích cực, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà nước và doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần chú trọng thiết kế sản phẩm theo vòng đời, đầu tư vào công nghệ số, đồng thời đào tạo nhân lực phù hợp. Nhà nước nên đưa ra các chính sách hỗ trợ tài chính, khuyến khích đổi mới sáng tạo và xây dựng khung pháp lý rõ ràng cho sản phẩm tuần hoàn. Khi có sự gắn kết, kinh tế tuần hoàn không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, bảo vệ môi trường mà còn trở thành chìa khóa nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm trong dài hạn.
Có thể thấy, kinh tế tuần hoàn không phải là lựa chọn mà là xu thế tất yếu. Trong một thế giới cạnh tranh ngày càng khốc liệt, doanh nghiệp nào nắm bắt và triển khai sớm sẽ có lợi thế vượt trội. Họ không chỉ góp phần giảm áp lực môi trường, mà còn tạo ra sản phẩm tốt hơn, hiệu quả hơn, đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của thị trường. Đây chính là con đường để nâng cao sức cạnh tranh bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam trong tương lai.
Theo Phương Nam
https://vietq.vn/kinh-te-tuan-hoan-chia-khoa-nang-cao-nang-suat-va-chat-luong-san-pham-trong-ki-nguyen-moi-d236861.html
