Theo các chuyên gia tim mạch, thói quen ăn nhiều muối kéo dài có thể khiến mạch máu mất đàn hồi, gây tăng cao huyết áp và bệnh tim mạch. Việc giảm lượng muối trong khẩu phần hằng ngày là biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Ăn mặn hay tiêu thụ nhiều muối (natri clorua) là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tăng huyết áp và bệnh tim mạch. Theo chuyên trang sức khỏe Healthline (Mỹ), chế độ ăn chứa nhiều muối trong thời gian dài làm mạch máu giảm tính đàn hồi, trở nên xơ cứng và kém linh hoạt. Khi đó, tim phải hoạt động mạnh hơn để đẩy máu đi khắp cơ thể, dẫn tới tăng huyết áp và nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch.
Muối rất giàu natri là nguyên tố tham gia điều hòa áp suất thẩm thấu và thể tích dịch cơ thể. Tuy nhiên, khi lượng natri trong máu tăng cao, các tế bào nội mô ở thành mạch bị tổn thương, làm giảm khả năng sản sinh nitric oxide – chất giúp giãn mạch tự nhiên của cơ thể. Khi nitric oxide giảm, mạch máu không thể mở rộng đủ, dẫn đến co mạch mạn tính, làm tăng áp lực máu và gây xơ cứng thành mạch theo thời gian.
Cơ thể phản ứng bằng cách tăng tiết hormone aldosterone do tuyến thượng thận sản xuất để điều hòa cân bằng muối và nước. Khi aldosterone tăng quá mức, hormone này kích thích tế bào cơ trơn trong thành mạch sản xuất collagen và giảm elastin, hai loại protein quyết định độ đàn hồi của thành mạch. Kết quả là thành mạch trở nên dày hơn, kém đàn hồi và dễ tổn thương hơn.
Ăn nhiều muối có thể nguy hại sức khỏe. Ảnh minh họa
Nghiên cứu công bố trên tạp chí Frontiers in Nutrition của Mỹ cho thấy, những người có nồng độ aldosterone trong máu cao thường có vận tốc sóng mạch lớn hơn chỉ dấu cho thấy mạch máu mất tính đàn hồi. Khi tim co bóp, sóng áp lực truyền mạnh hơn dọc theo thành mạch, khiến mạch bị tổn thương nhiều hơn, tạo thành “vòng xoắn bệnh lý” dẫn đến xơ cứng động mạch và tăng huyết áp mạn tính.
Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có khoảng 1,89 triệu ca tử vong mỗi năm liên quan đến việc tiêu thụ quá nhiều natri, phần lớn ở dạng muối ăn. Lượng natri cao không chỉ ảnh hưởng đến huyết áp mà còn làm tăng nguy cơ đột quỵ, suy tim, bệnh thận và nhiều rối loạn chuyển hóa khác.
Tại Việt Nam, ThS.BS.CKII Huỳnh Thanh Kiều – Trưởng khoa Nội Tim mạch 1, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, thành phố Hồ Chí Minh cho biết, thói quen ăn mặn là một trong những nguyên nhân phổ biến gây tăng huyết áp. Khi tiêu thụ nhiều muối, cơ thể sẽ giữ nước nhiều hơn, làm tăng thể tích máu, gây áp lực lên thành mạch và buộc tim phải làm việc vất vả hơn. Lượng natri dư thừa cũng ảnh hưởng đến sự co bóp của tim, gây rối loạn cân bằng điện giải và dần dần làm xơ cứng mạch máu.
Điều tra của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy, người Việt đang tiêu thụ trung bình khoảng 9,4 gam muối mỗi ngày gần gấp đôi so với khuyến nghị của WHO là dưới 5 gam/ngày (tương đương dưới 2.000 mg natri). Phần lớn lượng muối này đến từ nước mắm, bột canh, hạt nêm, nước tương và các loại gia vị mặn dùng trong nấu ăn. Ngoài ra, thói quen ăn các món muối chua, đồ kho mặn hoặc thực phẩm chế biến sẵn – vốn chứa hàm lượng muối cao – càng khiến việc kiểm soát lượng natri trở nên khó khăn.
Ăn mặn không chỉ làm tăng huyết áp mà còn ảnh hưởng đến chức năng thận. Khi nồng độ natri cao, thận phải làm việc nhiều hơn để đào thải, lâu dần dẫn đến tổn thương thận và nguy cơ suy thận mạn. Ngoài ra, ăn nhiều muối còn làm tăng nguy cơ giữ nước, gây phù mặt, tay chân hoặc bụng. Người ăn mặn thường xuyên cũng dễ mắc các vấn đề về tim mạch như nhịp tim nhanh, khó thở, mệt mỏi khi gắng sức. Nếu kéo dài, tình trạng này có thể dẫn đến phì đại cơ tim, làm tăng gánh nặng cho tim và gây biến chứng suy tim.
Bác sĩ Huỳnh Thanh Kiều khuyến cáo, với người bị tăng huyết áp hoặc có nguy cơ cao, việc giảm lượng muối là biện pháp đầu tiên và quan trọng nhất. “Giảm muối không chỉ giúp hạ huyết áp mà còn cải thiện độ đàn hồi mạch máu, giảm nguy cơ đột quỵ và bệnh tim,” bác sĩ nhấn mạnh.
Để bảo vệ tim mạch và kiểm soát huyết áp, người dân nên tập dần thói quen ăn nhạt hơn bằng các biện pháp sau: Thứ nhất, giảm muối và các gia vị chứa nhiều natri trong khi nấu ăn. Hạn chế sử dụng nước mắm, bột canh, hạt nêm, bột ngọt, nước tương. Ưu tiên các phương pháp chế biến giúp giữ hương vị tự nhiên của thực phẩm như luộc, hấp hoặc nướng thay vì chiên rán nhiều gia vị. Tránh thêm muối trực tiếp lên món ăn đã nấu chín.
Ưu tiên thực phẩm tươi sống. Rau xanh, trái cây, thịt, cá, trứng, các loại đậu và hạt ít qua chế biến thường chứa lượng natri tự nhiên thấp. Tự chuẩn bị bữa ăn từ nguyên liệu tươi giúp kiểm soát tốt hơn lượng muối nạp vào cơ thể. Chọn thực phẩm ít muối khi mua sắm. Khi đọc nhãn dinh dưỡng, nên so sánh hàm lượng natri giữa các sản phẩm cùng loại và ưu tiên sản phẩm có ghi “ít muối” hoặc “giảm muối”.
Thay thế muối bằng các gia vị tự nhiên như tỏi, gừng, nghệ, tiêu, chanh, giấm, rau thơm hoặc thảo mộc. Những nguyên liệu này không chỉ giúp món ăn đậm đà mà còn có lợi cho hệ tiêu hóa và tim mạch. Lên kế hoạch thực đơn lành mạnh với nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc như cá, thịt gia cầm, đậu. Hạn chế tối đa thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh hoặc đồ hộp – vốn thường chứa lượng muối cao để bảo quản. Người có thói quen ăn mặn hoặc mắc bệnh tăng huyết áp nên thăm khám thường xuyên để bác sĩ đánh giá huyết áp, chức năng thận và các chỉ số mạch máu, từ đó tư vấn chế độ ăn uống và lối sống phù hợp.
Tiêu chuẩn quốc gia và khuyến nghị về muối
Theo Thông tư 08/2021/TT-BNNPTNT, Việt Nam đã quy định Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với muối thực phẩm gồm QCVN 01-193:2021/BNNPTNT áp dụng cho muối thực phẩm; QCVN 01-194:2021/BNNPTNT áp dụng cho muối tinh. Hai quy chuẩn này có hiệu lực từ ngày 4/8/2022 và quy định rõ các yêu cầu về chất lượng, độ tinh khiết và an toàn.
Đối với muối thực phẩm (QCVN 01-193:2021/BNNPTNT): Hàm lượng NaCl (tính theo khối lượng khô) không nhỏ hơn 89%; Độ ẩm không lớn hơn 9%; Hàm lượng i-ốt bổ sung từ 20–40 mg/kg; Hàm lượng kim loại nặng như Asen, Chì, Cadimi, Thủy ngân và Đồng nằm trong giới hạn cho phép; Chất không tan trong nước không vượt quá 0,3%.
Đối với muối tinh (QCVN 01-194:2021/BNNPTNT), tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn: Hàm lượng NaCl không nhỏ hơn 99%; Độ ẩm không lớn hơn 5%; Chất không tan trong nước không quá 0,2%; Giới hạn cho phép với ion Canxi, Magie, Sulfat và các kim loại nặng được quy định rõ để đảm bảo an toàn sức khỏe người tiêu dùng.
Trong Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2021–2030 đặt mục tiêu giảm mức tiêu thụ muối trung bình của người Việt xuống dưới 8 gam/ngày vào năm 2025 và dưới 7 gam/ngày vào năm 2030. Cũng liên quan đến muối, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị người trưởng thành nên tiêu thụ dưới 2.000 mg natri/ngày, tương đương dưới 5 gam muối để phòng ngừa tăng huyết áp và bệnh tim mạch.
Vân Thảo (T/h)
https://vietq.vn/an-nhieu-muoi-co-the-khien-mach-mau-xo-cung-gay-tang-huyet-ap-va-dan-den-benh-tim-mach-d238167.html
