Trong bối cảnh vấn nạn thực phẩm hỏng, nhiễm khuẩn vẫn thường xuyên diễn ra, công nghệ tem sinh học và mực in thông minh đang nổi lên như một giải pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Không chỉ giúp người tiêu dùng dễ dàng nhận diện thực phẩm đã hư hỏng, các giải pháp này còn góp phần nâng cao minh bạch trong chuỗi cung ứng, giảm thiểu ngộ độc và lãng phí thực phẩm.
Mực in tự nhiên phát hiện thực phẩm hỏng với độ chính xác trên 98%
Mới đây, nhóm sinh viên Đại học Công nghệ Sài Gòn đã nghiên cứu thành công mực in thông minh từ dịch chiết hoa đậu biếc. Loại mực này chứa hoạt chất anthocyanin, có đặc tính nhạy cảm với sự thay đổi độ pH. Khi thực phẩm bắt đầu hỏng, các amin bay hơi được sinh ra làm thay đổi môi trường pH, từ đó khiến màu mực biến đổi theo từng cấp độ: đỏ – tím – xanh.
Thử nghiệm trên cá diêu hồng cho thấy trong điều kiện bao bì kín, mực in có thể phát hiện tình trạng hư hỏng với độ chính xác lên tới hơn 98%. Công nghệ này hoàn toàn từ tự nhiên, không gây độc hại cho người dùng, có thể ứng dụng trực tiếp trên bao bì thực phẩm tươi sống như cá, thịt, hải sản.
Tuy vậy, anthocyanin khá nhạy với ánh sáng và nhiệt độ cao, dễ bị phân hủy. Vì thế, bao bì chứa mực in thông minh cần kết hợp với công nghệ đóng gói tiên tiến như hút chân không, phủ màng nhôm, hoặc bảo quản lạnh để duy trì độ ổn định của màu sắc trong suốt quá trình vận chuyển và lưu trữ.
Tem sinh học giá rẻ – giải pháp gần gũi nhưng cần tiêu chuẩn hóa
Song song với mực in, nhiều nhóm nghiên cứu trong nước cũng phát triển cảm biến sinh học giá rẻ gắn trực tiếp lên bao bì. Các cảm biến này thường sử dụng màng polymer kết hợp chất chỉ thị màu tự nhiên như anthocyanin hay curcumin. Người tiêu dùng chỉ cần quan sát tem dán là có thể nhận biết thực phẩm còn an toàn hay đã hỏng, thay vì chỉ dựa vào hạn sử dụng in sẵn vốn không phản ánh đầy đủ điều kiện bảo quản thực tế.
Điểm đáng chú ý là chi phí sản xuất một tem cảm biến chỉ dao động từ 1.500 – 5.000 đồng, đủ rẻ để áp dụng trên từng sản phẩm bán lẻ mà không làm tăng giá thành đáng kể. Ngoài lợi ích trực tiếp cho người tiêu dùng, công nghệ này còn hỗ trợ doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong việc giám sát chuỗi cung ứng, phát hiện đứt gãy chuỗi lạnh, cũng như truy vết lô hàng gặp sự cố an toàn thực phẩm.
Mực in đổi màu từ đỏ, tím, xanh theo thứ tự từ trái sang thể hiện mức độ hư hỏng thực phẩm tương ứng với mốc thời gian bảo quản từ 0 – 8h – 12h. (Ảnh: NVCC).
Tuy nhiên, trở ngại lớn hiện nay là Việt Nam chưa có bộ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia cho loại cảm biến này. Do thiếu khung pháp lý, nhiều doanh nghiệp còn e ngại triển khai đại trà, mặc dù tiềm năng ứng dụng là rất lớn. Các chuyên gia cho rằng việc sớm ban hành quy chuẩn sẽ mở đường cho công nghệ sinh học này đi vào thực tế, từ siêu thị, chợ dân sinh cho đến xuất khẩu.
Vai trò của cơ quan quản lý trong thúc đẩy công nghệ mới
Để công nghệ tem sinh học và mực in thông minh thật sự phát huy hiệu quả, vai trò của cơ quan quản lý là vô cùng quan trọng. Bộ Y tế và Bộ Khoa học & Công nghệ cần phối hợp xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia cho cảm biến sinh học, làm cơ sở cho doanh nghiệp triển khai và người tiêu dùng tin tưởng. Đồng thời, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp & Môi trường cũng cần tham gia trong việc đưa ra quy định bắt buộc dán tem cảnh báo đối với một số nhóm thực phẩm có nguy cơ cao như thịt, thủy sản, sữa.
Ngoài ra, cơ quan quản lý thị trường và các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng có thể hỗ trợ tuyên truyền, khuyến khích doanh nghiệp áp dụng tem sinh học như một “cam kết chất lượng” với khách hàng. Việc hỗ trợ tài chính cho các dự án nghiên cứu – ứng dụng cũng sẽ giúp công nghệ này nhanh chóng bước ra khỏi phòng thí nghiệm, đi vào đời sống hàng ngày.
Công nghệ gắn liền với sức khỏe cộng đồng
Cả hai giải pháp – mực in thông minh và tem cảm biến sinh học – đều đang mở ra hướng đi mới trong kiểm soát an toàn thực phẩm. Với độ chính xác cao, chi phí thấp và tính thân thiện môi trường, công nghệ này không chỉ giúp người dân an tâm hơn khi mua sắm, mà còn góp phần giảm lãng phí thực phẩm do loại bỏ nhầm hàng còn dùng được.
Trong dài hạn, nếu được tiêu chuẩn hóa và ứng dụng rộng rãi, tem sinh học và mực in thông minh có thể trở thành “người gác cổng thầm lặng” trong chuỗi cung ứng thực phẩm, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao uy tín của hàng Việt trên thị trường quốc tế.
Theo Thanh Hiền
https://vietq.vn/tem-sinh-hoc-muc-thong-minh-cong-nghe-canh-bao-thuc-pham-hong-bao-ve-suc-khoe-nguoi-dung-d236590.html
