Sự bùng nổ của các thiết bị điện tử giá rẻ dùng ngắn hạn – từ quạt mini, tai nghe đến bóng bay LED đang tạo ra một “đại dương rác thải” mới mang tên công nghệ nhanh. Với vòng đời ngắn, khó sửa chữa, khó tái chế nhưng lại tiêu thụ ồ ạt, những món đồ nhỏ bé này đang trở thành mối đe dọa lớn với môi trường và tài nguyên toàn cầu.
“Công nghệ nhanh” là thuật ngữ chỉ những thiết bị điện tử nhỏ, giá chỉ từ vài chục đến vài trăm nghìn đồng, thường được mua online để phục vụ nhu cầu tức thời. Từ tai nghe, quạt mini, cáp sạc, bóng bay LED, đến áo len phát sáng dịp lễ – hầu hết đều có điểm chung: rẻ tiền, nhanh lỗi thời và dễ bị vứt bỏ chỉ sau một lần sử dụng.
Theo The Guardian, rác điện tử đang trở thành “cơn đau đầu” toàn cầu. Trong đó, công nghệ nhanh chính là “ngòi nổ” thúc đẩy lượng rác tăng chóng mặt.
Một khảo sát tại Anh do công ty Opinium thực hiện cho thấy chi tiêu cho công nghệ nhanh đã tăng từ 2,8 tỷ bảng năm 2023 lên 11,6 tỷ bảng năm 2025. Gần 84% người được hỏi cho biết từng mua các món đồ này trong năm qua và gần 22 triệu sản phẩm – bao gồm cả những linh kiện có giá trị như đồng, vàng, lithium – bị bỏ xó chỉ sau một tháng sử dụng.
Quạt mini được mua nhiều trong mùa hè. (Ảnh minh họa)
Tổ chức phi lợi nhuận Material Focus ước tính, mỗi năm có hơn 1,14 tỷ thiết bị điện tử nhỏ được tiêu thụ, trong đó khoảng 589 triệu thiết bị – tương đương 19 thiết bị bị vứt bỏ mỗi giây trở thành rác thải. Không ít trong số đó vẫn chứa kim loại quý, pin, dây dẫn, nhưng lại bị vứt đi như đồ rác thải sinh hoạt thông thường.
“Chúng ta từng có thức ăn nhanh, thời trang nhanh, giờ là công nghệ nhanh. Chúng tôi không phản đối công nghệ, nhưng điều đáng lo ngại là số lượng khổng lồ sản phẩm giá rẻ, chất lượng thấp, dùng một lần đang tràn lan trên thị trường”, ông Scott Butler – Giám đốc điều hành Material Focus cảnh báo.
Ông cho biết, hơn 1/3 người Anh coi công nghệ nhanh là đồ dùng một lần vì giá rẻ. Nhưng thực tế, “bất kỳ thứ gì có phích cắm, pin hay dây cáp đều không nên bị vứt bỏ” bởi chúng chứa những nguyên liệu quý hiếm, có thể tái sử dụng hoặc tái chế.
Một điểm đáng báo động khác là xu hướng tiêu dùng theo mùa, theo trào lưu. Năm ngoái, chỉ riêng nước Anh đã tiêu thụ hơn 7,1 triệu chiếc quạt mini vào mùa hè, nhưng đến nay hơn một nửa trong số đó – khoảng 3,5 triệu chiếc đã bị vứt bỏ hoặc quên lãng trong ngăn kéo.
Nhà khoa học môi trường Laura Young đánh giá công nghệ nhanh là “mối đe dọa môi trường kiểu mới”, không chỉ vì khối lượng khổng lồ và vòng đời cực ngắn mà còn bởi nhiều thiết bị chứa các hóa chất độc hại, nguy cơ rò rỉ khi xử lý không đúng cách.
Một chuyên gia ngành tái chế cho rằng việc kết hợp giữa nhựa và các thành phần điện tử đã tạo ra “hỗn hợp độc hại rất khó phân tách”, khiến việc tái chế trở nên gần như bất khả thi. Đáng lo ngại hơn, nhiều sản phẩm giá rẻ này được thiết kế để… không thể sửa chữa, càng khiến chúng bị loại bỏ nhanh hơn.
Không chỉ gây ô nhiễm tại nước sở tại, rác thải công nghệ còn bị đẩy sang các quốc gia nghèo hơn, nơi điều kiện xử lý kém, tiềm ẩn rủi ro sức khỏe cho cộng đồng.
Theo Thanh Hiền (t/h)
https://vietq.vn/rac-thai-cong-nghe-nhanh-dang-am-tham-bua-vay-d234733.html
