Nghiên cứu mới trên thế giới cho thấy, loại gia vị quen thuộc trong mọi gian bếp đó là muối ăn đang bị ô nhiễm bởi các hạt vi nhựa ở mức đáng báo động.
Vi nhựa (microplastics) là những hạt nhựa có kích thước nhỏ hơn 5 mm, hình thành do sự phân rã của các vật liệu nhựa lớn hoặc được sử dụng trực tiếp trong sản xuất công nghiệp. Chúng có thể tồn tại rất lâu trong môi trường, đi vào nguồn nước, không khí, đất và giờ đây, thậm chí len lỏi vào cả thực phẩm hàng ngày của con người.
Năm 2018, nhóm nghiên cứu của tiến sĩ Kim Seung Kyu thuộc Đại học Quốc gia Incheon (Hàn Quốc) phối hợp với Greenpeace East Asia đã công bố một nghiên cứu quy mô lớn phân tích 39 nhãn hiệu muối thương mại tại 21 quốc gia thuộc châu Á, châu Âu, châu Mỹ và châu Phi. Kết quả thật đáng lo ngại: 36 trong số 39 mẫu (hơn 90%) có chứa vi nhựa. Hàm lượng trung bình dao động từ 0 đến 1.674 hạt/kg trong muối biển, 28–462 hạt/kg trong muối hồ và 0–148 hạt/kg trong muối mỏ. Đáng chú ý, các mẫu muối có nguồn gốc từ châu Á – nơi chịu ảnh hưởng lớn của ô nhiễm nhựa biển có lượng vi nhựa cao hơn đáng kể so với các khu vực khác.
Một nghiên cứu trước đó của Karami và cộng sự (2017) tại Đại học Putra Malaysia, phân tích 17 nhãn hiệu muối từ 8 quốc gia gồm Australia, Pháp, Iran, Nhật Bản, Malaysia, New Zealand, Bồ Đào Nha và Nam Phi, cũng cho thấy 16/17 mẫu muối chứa vi nhựa. Trong khi đó, khảo sát toàn cầu của Hyemi Lee (2019) ghi nhận 94% sản phẩm muối được thử nghiệm chứa vi nhựa, với hàm lượng trung bình khoảng 140 hạt/kg. Những con số này khẳng định, ô nhiễm vi nhựa không còn là vấn đề riêng của đại dương, mà đã xâm nhập trực tiếp vào chuỗi thực phẩm của con người.
Tình trạng nhiễm vi nhựa không còn là vấn đề riêng của đại dương, mà đã xâm nhập trực tiếp vào chuỗi thực phẩm của con người. Ảnh minh họa
Theo các chuyên gia, có hai con đường chính khiến vi nhựa xâm nhập vào muối ăn. Thứ nhất là từ môi trường tự nhiên: nhựa chiếm 60–80% lượng rác thải biển, ở một số khu vực thậm chí tới 95%. Dưới tác động của ánh sáng mặt trời, sóng biển và hoạt động sinh học, các mảnh nhựa lớn bị phân rã thành vi nhựa, rồi xâm nhập vào nguồn nước và kết tinh trong muối khi bay hơi. Thứ hai là từ quy trình sản xuất: thiết bị, bao bì, hay vật liệu đóng gói có chứa nhựa có thể làm nhiễm vi nhựa thứ cấp vào muối trong quá trình chế biến và vận chuyển.
Về tác động sức khỏe, dù hiện chưa có ngưỡng an toàn cụ thể về hàm lượng vi nhựa trong thực phẩm, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng việc tiêu thụ lâu dài các hạt nhựa siêu nhỏ này có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Vi nhựa rất khó phân hủy, có khả năng tích tụ sinh học trong cơ thể. Khi đi vào hệ tiêu hóa, chúng có thể gây stress oxy hóa, tổn thương DNA, phản ứng viêm và rối loạn chuyển hóa tế bào. Ngoài ra, bề mặt vi nhựa có thể hấp phụ các chất độc hại trong môi trường như hydrocacbon đa vòng thơm (PAHs), chất ô nhiễm hữu cơ bền (POPs), thuốc trừ sâu clo hữu cơ và kim loại nặng. Khi đi vào cơ thể, những hợp chất này có thể ảnh hưởng tới hệ thần kinh, nội tiết, thậm chí làm rối loạn chức năng sinh sản.
Liên quan tới muối nhiễm vi nhựa, TS Vũ Thị Tần, Giảng viên Hóa vô cơ Đại học Bách Khoa Hà Nội chia sẻ: “Thực tế, các nghiên cứu quốc tế cho thấy có đến 90% mẫu muối thu thập từ 32 trên 37 thương hiệu toàn cầu đều phát hiện có vi nhựa”.
Đầu tiên, chúng ta phải thừa nhận, muối nhiễm vi nhựa là có thật và không phân biệt phương pháp sản xuất. Hầu hết các loại muối trên thị trường hiện nay gồm muối biển phơi nước, muối phơi cát thủ công, thậm chí muối xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Nhật Bản đều có nguy cơ nhiễm vi nhựa. Lý do là bởi, hiện các tiêu chuẩn kỹ thuật về muối (cả trong nước và quốc tế) chưa đánh giá hay giới hạn hàm lượng vi nhựa. Tiêu chuẩn thường chỉ bao gồm Hàm lượng NaCl, độ ẩm, tạp chất không tan, kim loại nặng (Hg, As, Cd, Pb, Cu…). Vi nhựa hiện chưa nằm trong danh mục các chỉ tiêu bắt buộc kiểm tra, do đó dù là muối “sạch”, “thủ công”, hay “xuất khẩu”, vẫn có thể chứa vi nhựa.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo mỗi người trưởng thành chỉ nên tiêu thụ tối đa 5 gram muối mỗi ngày. Tuy nhiên, người Việt đang tiêu thụ trung bình 9,4 gram/ngày, gần gấp đôi mức khuyến nghị. Điều này đồng nghĩa với việc nguy cơ phơi nhiễm vi nhựa qua muối ăn ở Việt Nam cao hơn nhiều so với các quốc gia có mức tiêu thụ muối thấp hơn.
Hiện thế giới vẫn chưa có quy chuẩn cụ thể về hàm lượng vi nhựa tối đa cho phép trong muối ăn, khiến công tác quản lý, giám sát và cảnh báo người tiêu dùng gặp nhiều khó khăn. Các nhà khoa học khuyến nghị cần sớm triển khai các nghiên cứu sâu hơn về mức độ phơi nhiễm vi nhựa qua thực phẩm, đặc biệt là muối và hải sản – hai nguồn có nguy cơ cao. Đồng thời, cần có biện pháp kiểm soát nguồn thải nhựa từ sản xuất, bao bì, rác thải sinh hoạt; tăng cường giám sát trong chuỗi cung ứng muối ăn.
Về phía người tiêu dùng, có thể giảm nguy cơ phơi nhiễm vi nhựa bằng cách chọn mua muối có nguồn gốc rõ ràng, hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần, ưu tiên sản phẩm thân thiện môi trường và ủng hộ các sáng kiến giảm rác thải nhựa.
Từ kết quả nghiên cứu ở cả tầm quốc tế có thể khẳng định ô nhiễm vi nhựa trong muối ăn là một thực tế không thể bỏ qua. Trong bối cảnh nhựa hiện diện ở khắp nơi, việc phát hiện hạt nhựa siêu nhỏ trong loại gia vị thiết yếu này là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho con người về mối quan hệ giữa môi trường và sức khỏe. Muối không chỉ là biểu tượng của sự sống mà nay còn là thước đo cho mức độ con người đang “ăn” chính rác thải của mình.
An Dương (T/h)
https://vietq.vn/hon-90-mau-muoi-an-tren-toan-cau-nhiem-vi-nhua-d237911.html
