6-Benzylaminopurine (6-BAP) – chất thuộc nhóm điều hòa sinh trưởng thực vật, vốn bị cấm sử dụng trong chế biến thực phẩm đang được một số cơ sở sản xuất giá đỗ lén lút sử dụng để tạo ra những mẻ giá trắng tinh, mập mạp, không rễ, nhìn bắt mắt nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ cực kỳ lớn đối với sức khỏe người tiêu dùng.
Thời gian gần đây, hàng loạt vụ việc liên quan đến sản xuất giá đỗ bằng hóa chất liên tục bị cơ quan chức năng phát hiện. Tại Lào Cai, Công an tỉnh triệt phá hai cơ sở dùng hóa chất độc hại 6-BAP nguyên chất để sản xuất giá đỗ, thu lời bất chính từ việc bán ra hàng trăm tấn giá mỗi năm. Chủ hộ khai nhận đã pha 6-BAP với nước vôi trong để ngâm ủ, nhằm làm cho giá đỗ mập đẹp, không ra rễ, nâng cao sản lượng.
Tại Nghệ An, một vụ việc quy mô lớn khác cũng bị phanh phui khi cơ quan công an khởi tố bốn chủ cơ sở tại TP.Vinh do sản xuất đến 3.500 tấn giá đỗ tẩm hóa chất. Cơ quan chức năng còn thu giữ thêm 150 lít dung dịch đã pha sẵn chứa 6-BAP, sẵn sàng tiếp tục đưa vào sản xuất.
Trước đó, vào cuối năm 2024, Phòng Cảnh sát Kinh tế – Công an tỉnh Đắk Lắk cũng phát hiện một loạt cơ sở sử dụng thứ mà giới sản xuất gọi là “nước kẹo” – thực chất là 6-BAP – để sản xuất giá đỗ với sản lượng lên tới 2.900 tấn/năm, tức 8–10 tấn mỗi ngày. Nghiêm trọng hơn, có cơ sở cung cấp mỗi ngày khoảng 350 – 400 kg giá đỗ loại này cho hệ thống siêu thị Bách Hóa Xanh – khiến người tiêu dùng càng thêm hoang mang về độ an toàn thực phẩm trong chuỗi cung ứng hiện nay.
Cùng thời điểm, Công an tỉnh Bắc Giang khởi tố bị can Nguyễn Văn Tân (42 tuổi) do sản xuất trái phép hơn 60 tấn giá đỗ chứa hóa chất cấm. Tại Quảng Ngãi, hai bị can khác cũng bị khởi tố vì hành vi tương tự, còn tại Đà Nẵng, một cơ sở sản xuất giá đỗ bị đình chỉ vì dùng hóa chất không nằm trong danh mục được phép sử dụng trong thực phẩm.
6-BAP là một cytokinin tổng hợp, được dùng phổ biến trong ngành nông nghiệp để kích thích phân chia tế bào và thúc đẩy sự phát triển của cây. PGS. TS Lâm Vĩnh Niên – Trưởng khoa Dinh dưỡng – Tiết chế, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM cảnh báo, chất này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe con người nếu đưa vào cơ thể qua đường tiêu hóa. Theo ông Niên, việc lạm dụng 6-BAP có thể gây rối loạn nội tiết, tổn thương gan, thận, thậm chí làm tăng nguy cơ phát triển tế bào bất thường, dẫn tới ung thư nếu tích lũy lâu dài.
Giá đỗ ngâm, tưới “nước kẹo” thân đều, mập, không có rễ hoặc rễ ngắn, màu trắng bóng.
Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí An toàn thực phẩm Trung Quốc cho thấy, chuột thí nghiệm khi ăn phải 6-BAP liều cao thời gian dài đã xuất hiện các biến đổi mô và tổn thương gan rõ rệt. Dù chưa có nghiên cứu lâm sàng đầy đủ trên người nhưng các bằng chứng về độc tính tích lũy của 6-BAP là đủ để khiến nhiều quốc gia như Mỹ, EU, Nhật Bản cấm tuyệt đối việc sử dụng chất này trong thực phẩm.
Điều đáng nói là người tiêu dùng rất dễ bị đánh lừa bởi hình thức bắt mắt của loại giá đỗ được ngâm hóa chất. Do tác dụng của 6-BAP, giá đỗ thường mập, trắng, thân thẳng tắp, không rễ và rất ít dập nát – trái ngược hoàn toàn với giá đỗ truyền thống vốn có thân nhỏ, màu hơi ngà, rễ dài, dễ héo và thường không đồng đều. Chính vẻ ngoài “hoàn hảo” này khiến nhiều người lầm tưởng đó là hàng sạch, trong khi thực tế lại đang tiêu thụ những sản phẩm có thể gây hại lâu dài cho sức khỏe bản thân và gia đình.
Theo quy định hiện hành của Bộ Y tế và Bộ Nông nghiệp & Môi trường, 6-BAP không được phép sử dụng trong chế biến thực phẩm. Việc đưa chất này vào sản xuất giá đỗ là hành vi vi phạm pháp luật, có thể bị xử lý hình sự theo Điều 317 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) nếu gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Tuy vậy, theo chuyên gia, mức xử phạt hiện tại vẫn còn nhẹ tay, chưa đủ sức răn đe.
Trong bối cảnh này, việc bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình phụ thuộc rất lớn vào nhận thức của người tiêu dùng. Hãy ưu tiên mua giá đỗ tại những cửa hàng uy tín, kiểm tra kỹ nguồn gốc sản phẩm và tuyệt đối không nên ham rẻ, chọn những mẻ giá quá trắng, quá mập, không rễ.
Nếu có điều kiện, người dân nên tự làm giá đỗ tại nhà bằng phương pháp truyền thống với hũ nhựa và khăn sạch – chỉ mất 3–4 ngày để có giá đỗ an toàn cho bữa ăn gia đình. Đằng sau vẻ ngoài mập mạp, trắng trẻo của giá đỗ công nghiệp là một mối nguy đang từng ngày gặm nhấm sức khỏe người Việt.
Một sự tiện lợi, một cái nhìn hời hợt, có thể đánh đổi bằng sự tích lũy hóa chất trong cơ thể qua từng bữa ăn. Sức khỏe là thứ không thể mua lại bằng tiền – đừng để những mớ giá rẻ khiến bạn và gia đình phải trả giá bằng chính tính mạng.
Thanh Hiền
https://vietq.vn/gia-do-sieu-map-nho-hoa-chat-am-tham-dau-doc-nguoi-tieu-dung-d233717.html
