Mới đây Liên minh châu Âu (EU) bắt đầu xem xét đề xuất về việc cấm các loại “hóa chất vĩnh cửu” (PFAS) vì những nguy hại mà nó đem lại.
PFAS hiện được sử dụng trong hàng nghìn sản phẩm, trong đó có máy bay, ô tô, hàng dệt may, thiết bị y tế…, do có khả năng tồn tại lâu dài trong đất, nước và không khí bất chấp nhiệt độ khắc nghiệt và hiện tượng ăn mòn. Tuy nhiên, các loại hóa chất này liên quan tới những nguy cơ sức khỏe như ung thư, rối loạn nội tiết tố, suy giảm hệ miễn dịch, cũng như gây hại cho môi trường.
Trước mức độ nguy hại trên của hóa chát PFAS, trong một tuyên bố chung, 5 quốc gia gồm Đức, Hà Lan, Đan Mạch, Thụy Điển, Na Uy cho biết đã và đang hợp tác soạn thảo đề xuất trên. Các nước này nhấn mạnh, nếu được thông qua, đây sẽ là “một trong những lệnh cấm lớn nhất đối với các loại hóa chất tại châu Âu”. Họ nói thêm rằng lệnh cấm PFAS sẽ làm giảm lượng PFAS trong môi trường trong thời gian dài, đồng thời sẽ tạo ra các sản phẩm và quy trình an toàn hơn cho con người.
Theo dự thảo đề xuất, các công ty sẽ có thời gian từ 18 tháng đến 12 năm để đưa ra các chất thay thế, tùy theo tính ứng dụng và tính sẵn có của các chất thay thế đó. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, hiện vẫn chưa có loại thay thế nào như vậy, thậm chí có những trường hợp không thể có chất thay thế. Mặc dù vậy, 5 quốc gia trên vẫn cho rằng các công ty cần bắt tay ngay vào việc tìm kiếm các chất thay thế.
Vì những tác hại không mong muốn EU đang xem xét cấm hóa chất PFAS. Ảnh minh họa
Bản dự thảo cho biết thêm khoảng 140.000 – 310.000 tấn PFAS đã được bán ra tại thị trường châu Âu trong năm 2020 và tổng chi phí thăm khám, điều trị hằng năm liên quan đến việc tiếp xúc với loại hóa chất này tại “Lục địa Già” ước tính từ 52 – 84 tỷ euro (tương đương khoảng 55,7 – 90 tỷ USD).
Các Cơ quan Hóa chất châu Âu (ECHA), 2 ủy ban khoa học gồm Ủy ban Đánh giá rủi ro (RAC) và Ủy ban Phân tích Kinh tế – Xã hội (SEAC) sẽ xem xét liệu đề xuất này có phù hợp với quy định sâu rộng của EU đối với các hóa chất có tên gọi REACH hay không sau khi thực hiện một đánh giá khoa học và tham vấn ngành công nghiệp hóa chất.
ECHA cho biết ủy ban này và SEAC có thể cần nhiều hơn 12 tháng so với thông thường để đưa ra đánh giá của họ. Sau đó, Ủy ban châu Âu (EC) và các nước thành viên EU sẽ đưa ra quyết định về các biện pháp hạn chế tiềm năng.
Các sáng kiến nhằm hạn chế sử dụng PFAS cũng đang được thúc đẩy ở nhiều nơi trên thế giới. Tập đoàn đa quốc gia 3M của Mỹ vào tháng 12 năm ngoái đã tự đặt ra hạn chót ngừng sản xuất PFAS là vào năm 2025. Trước đó một tháng, 3M và công ty hóa chất DuPont de Nemours (cũng của Mỹ) là 2 trong số các công ty khác bị Tổng chưởng lý bang California kiện và yêu cầu bồi thường chi phí dọn dẹp PFAS.
Trước đó, Chính phủ Mỹ cho biết sẽ đề xuất chỉ định một số hóa chất vĩnh cửu là chất độc hại theo chương trình Superfund của nước này. Trong khi đó, DuPont cho biết họ đang giới hạn việc sử dụng PFAS đối với “các ứng dụng công nghiệp thiết yếu” và đang làm việc với khách hàng để tìm kiếm những lựa chọn thay thế.
Được biết, bắt đầu từ năm 2020, Đan Mạch sẽ là quốc gia đầu tiên cấm sử dụng hóa chất PFAS trong sản xuất bao bì thực phẩm. PFAS, đôi khi còn được gọi là “hóa chất vĩnh cửu”, có liên quan đến bệnh ung thư, tăng cholesterol, giảm khả năng sinh sản…
Chính phủ Đan Mạch cho biết, nước này có thể sẽ tiếp tục sử dụng giấy và giấy tái chế để đóng gói thực phẩm. Ngoài ra, các hợp chất PFAS phải được ngăn cách với thực phẩm bằng một “hàng rào” để bảo đảm chất này không thể xâm nhập vào thực phẩm. Theo quy định mới, các đồ dùng như giấy nướng bánh và túi làm bỏng ngô trong lò vi sóng phải được bảo đảm không chứa PFAS.
Bà Arlene Blum làm việc tại Viện Chính sách khoa học xanh và Khoa Hóa học của Đại học California, Mỹ cho rằng, Đan Mạch đang đi tiên phong trên lộ trình mang thực phẩm có lợi hơn cho sức khỏe đến với người tiêu dùng. Bà hy vọng quyết định mới của Đan Mạch sẽ khuyến kích các nước khác trên khắp EU, nước Mỹ và toàn thế giới đưa ra hành động tương tự.
PFAS là một nhóm gồm hàng nghìn hóa chất tổng hợp tồn tại vô cùng bền vững trong môi trường và cơ thể chúng ta. PFAS là tên viết tắt của các chất perfluoroalky và polyfluoroalkyl, bao gồm các hóa chất như PFOS, PFOA và GenX.
PFAS được sản xuất kể từ những năm 1940 và có thể được tìm thấy trong các sản phẩm không dính như teflon, các sản phẩm không thấm nước, các loại sơn, các sản phẩm tẩy rửa, bao bì thực phẩm và bọt chữa cháy…. PFAS được sử dụng rộng rãi trong sản xuất bao bì có khả năng chống thấm dầu mỡ và nước cho các loại thực phẩm như bánh kẹp thịt, bánh ngọt.
Các hóa chất này có khả năng dễ dàng đi vào không khí, bụi, thực phẩm, đất và nước. Con người cũng có thể tiếp xúc với PFAS thông qua bao bì thực phẩm và nhiều sản phẩm công nghiệp khác. PFAS tiềm ẩn nhiều tác động có hại đối với sức khỏe con người như tổn thương gan, bệnh tuyến giáp, giảm khả năng sinh sản, cholesterol cao, béo phì, ức chế hormone và ung thư…
Trong một tuyên bố, Cơ quan Thú y và Thực phẩm Đan Mạch cho biết, các hóa chất PFAS rất khó phân hủy trong môi trường, thậm chí một số loại chất còn tích tụ trong cơ thể người và động vật. Trong nhóm PFAS, PFOS và PFOA là hai hóa chất được nghiên cứu nhiều nhất. Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ xác định hai hóa chất này là chất gây ô nhiễm. Mỹ đã không còn sản xuất hoặc nhập khẩu PFOA và PFOS.
An Dương (T/h)
https://vietq.vn/eu-xem-xet-cam-cac-loai-hoa-chat-vinh-cuu-vi-nhung-tac-hai-cua-no-toi-moi-truong-va-suc-khoe-d207991.html
