Nhân trần là thảo dược quen thuộc trong y học cổ truyền, nổi tiếng với công dụng thanh nhiệt, giải độc, hỗ trợ gan. Tuy nhiên, theo chuyên gia nếu lạm dụng và dùng không đúng cách, loại thảo dược này có thể gây tác hại không mong muốn.
Nhân trần từ lâu đã được xem là “thần dược” của mùa hè, thường xuyên xuất hiện trong các loại trà thảo dược giải nhiệt, đặc biệt ở khu vực phía Bắc Việt Nam. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Phạm Việt Hoàng – nguyên Giảng viên Học viện Y học cổ truyền Trung ương, không phải ai cũng nên dùng nhân trần thường xuyên, và nếu dùng sai cách, loại cây tưởng như vô hại này có thể gây ra tác dụng ngược cho sức khỏe.
Cây nhân trần thường mọc hoang ở các vùng bán sơn địa nhưng nay đã được người dân trồng và sử dụng rộng rãi dưới dạng trà thảo mộc. Trong y học cổ truyền, nhân trần có vị hơi đắng, tính mát, quy vào kinh can và tỳ, được dùng trong điều trị các bệnh như hoàng đản (vàng da), tiểu tiện khó, tiểu rắt, viêm da do phong thấp. Đây là loại dược liệu có tác dụng thanh nhiệt, lợi mật, tăng cường chức năng gan và đào thải độc tố
Không dừng lại ở đó, nhân trần còn là một thành phần quen thuộc trong nhiều bài thuốc hỗ trợ điều trị viêm gan, gan nhiễm mỡ, rối loạn chuyển hóa lipid. Người khỏe mạnh cũng thường xuyên uống nước nhân trần như một cách làm mát cơ thể và phòng bệnh mùa nắng nóng.
Uống nước nhân trần giải nhiệt cần lưu ý. Ảnh minh họa
Theo các nghiên cứu hiện đại, nhân trần chứa nhiều hợp chất có giá trị dược lý cao như tinh dầu (gồm capilen, pinen, xeton), cùng các chất chống oxy hóa như flavonoid, coumarin và polyphenol. Những hoạt chất này góp phần giúp gan đào thải độc tố, giảm triệu chứng chán ăn, vàng da, đầy bụng do viêm gan. Khi kết hợp với râu ngô, nhân trần giúp giảm bí tiểu, tiểu buốt, tiểu rắt. Dùng nhân trần tươi giã nát đắp vết thương để cầm máu, đặc biệt hiệu quả với người có cơ địa máu khó đông. Hỗ trợ điều trị huyết áp cao, mỡ máu và phòng ngừa gan nhiễm mỡ.
Đặc biệt, các chất chống oxy hóa giúp ức chế gốc tự do, từ đó làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư. Nhân trần thường được dùng kèm với cà gai leo, xạ đen, mật nhân trong các bài thuốc hỗ trợ phòng ngừa ung thư
Dù nhân trần có nhiều công dụng quý, Tiến sĩ Phạm Việt Hoàng khuyến cáo người tiêu dùng không nên sử dụng tùy tiện. Dù là thảo dược lành tính, nhưng bất kỳ thứ gì dùng quá liều hoặc sai cách cũng có thể trở thành ‘con dao hai lưỡi’. Với nhân trần, hãy sử dụng như một phần hỗ trợ không thay thế hoàn toàn nước uống hay thuốc điều trị.
Nếu dùng với mục đích giải nhiệt thông thường, mỗi người chỉ nên uống khoảng 200ml/ngày. Uống quá nhiều có thể gây mất nước, tụt huyết áp, khiến cơ thể mệt mỏi, thiếu tập trung. Vì nhân trần có tác dụng lợi tiểu, dùng vào chiều tối có thể dẫn đến tiểu đêm, ảnh hưởng chất lượng giấc ngủ.
Không kết hợp với cam thảo vì cam thảo có tính giữ nước, khi kết hợp với nhân trần vốn có tính lợi tiểu dễ tạo ra xung khắc dược tính, làm giảm hiệu quả điều trị hoặc gây rối loạn điện giải. Phụ nữ mang thai và cho con bú nên thận trọng vì dược tính của nhân trần có thể làm giảm tiết sữa hoặc ảnh hưởng đến hệ nội tiết của mẹ.
Một thực trạng đáng lo ngại là hiện nay trên thị trường xuất hiện loại cây bồ bồ, có hình dáng rất giống nhân trần, dễ bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Phạm Việt Hoàng, bồ bồ có chiều cao thấp hơn, lá nhỏ hơn, hàm lượng hoạt chất dược lý không bằng nhân trần. Người tiêu dùng nên lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, được bán tại các nhà thuốc uy tín, tránh mua hàng trôi nổi, không nhãn mác.
Nhân trần là món quà từ thiên nhiên, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nếu được sử dụng đúng cách. Tuy nhiên, người tiêu dùng cần hiểu rõ bản chất của thảo dược này, sử dụng có liều lượng, đúng thời điểm và tuyệt đối không lạm dụng như nước giải khát thông thường. Nếu có bệnh lý nền, đặc biệt là bệnh về gan, huyết áp, hoặc đang mang thai người dùng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn và hiệu quả lâu dài.
SỬA ĐỔI 1:2024 TCVN I-4:2017
BỘ TIÊU CHUẨN QUỐC GIA VỀ THUỐC – PHẦN 4: DƯỢC LIỆU VÀ THUỐC TỪ DƯỢC LIỆU
Bộ Khoa học và Công nghệ mới đây đã ban hành Sửa đổi 1:2024 cho TCVN I-4:2017 một trong những tiêu chuẩn quan trọng thuộc Bộ tiêu chuẩn quốc gia về thuốc, phần 4: Dược liệu và thuốc từ dược liệu. Sửa đổi này nhằm cập nhật các yêu cầu kỹ thuật, kiểm nghiệm và tiêu chí chất lượng đối với nguyên liệu dược liệu dùng trong sản xuất thuốc, trong bối cảnh thị trường ngày càng xuất hiện nhiều sản phẩm có nguồn gốc thảo dược nhưng thiếu kiểm soát nghiêm ngặt.
Điểm nổi bật trong bản sửa đổi là việc bổ sung các quy định cụ thể hơn về chỉ tiêu hóa lý, vi sinh, kim loại nặng và tồn dư thuốc bảo vệ thực vật trong dược liệu. Đồng thời, tiêu chuẩn này cũng nhấn mạnh việc truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, điều kiện sơ chế và bảo quản, giúp đảm bảo an toàn cho người sử dụng, đặc biệt trong các sản phẩm sử dụng dài ngày như trà thảo mộc, thuốc bổ gan, giảm mỡ máu…
Theo các chuyên gia, việc cập nhật tiêu chuẩn không chỉ nâng cao chất lượng sản phẩm thuốc y học cổ truyền mà còn giúp bảo vệ người tiêu dùng trước nguy cơ sử dụng các loại dược liệu trôi nổi, kém chất lượng, có nguy cơ gây hại cho gan, thận hoặc rối loạn chuyển hóa. Sửa đổi 1:2024 là cơ sở pháp lý quan trọng để các cơ quan quản lý tăng cường hậu kiểm, đồng thời giúp doanh nghiệp chuẩn hóa quy trình sản xuất, từng bước nâng cao uy tín ngành dược liệu Việt Nam trên thị trường trong nước và quốc tế.
Theo Vân Thảo (T/h)
https://vietq.vn/chuyen-gia-canh-bao-khong-nen-lam-dung-nuoc-nhan-tran-de-giai-nhiet-d236006.html
