Không chỉ là xu hướng toàn cầu, chuyển đổi xanh đang trở thành điều kiện bắt buộc nếu doanh nghiệp Việt muốn tồn tại và phát triển bền vững. Trong bối cảnh các tiêu chuẩn về phát thải, khí hậu, ESG ngày càng siết chặt, việc chậm chân không còn là rủi ro, mà là nguy cơ bị loại khỏi cuộc chơi.
Từ “giấy thông hành” xuất khẩu đến chiến lược đầu tư dài hạn
Tại các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản – những nơi đang áp dụng thuế carbon và tiêu chuẩn nghiêm ngặt về phát thải, chuyển đổi xanh đã vượt ra khỏi phạm vi “trách nhiệm xã hội” mà trở thành điều kiện để hàng hóa Việt Nam tiếp tục được chấp nhận. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho doanh nghiệp nội địa: hoặc chuyển mình xanh hóa, hoặc chấp nhận bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.
Theo Cục Hải quan, trong 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sang EU của nhiều nhóm hàng như dệt may, da giày, đồ gỗ đều giảm từ 8-12% so với cùng kỳ 2024. Một trong những nguyên nhân chính là chưa đáp ứng yêu cầu về phát thải carbon và tiêu chuẩn môi trường mới theo Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU có hiệu lực từ tháng 1/2026.
Tăng trưởng bền vững đi đôi với trách nhiệm môi trường.
Không chỉ phục vụ xuất khẩu, chuyển đổi xanh còn giúp doanh nghiệp tối ưu vận hành, giảm chi phí dài hạn và thu hút nguồn vốn rẻ từ các quỹ khí hậu. Việc áp dụng tiêu chí ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) cũng đang được các nhà đầu tư, tổ chức tín dụng đánh giá cao khi xem xét tài trợ hoặc mua cổ phần.
TS. Nguyễn Hoài Nam, Phó Viện trưởng Viện ISTEE (Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam) nhận định: “Chuyển đổi xanh không phải là gánh nặng nếu doanh nghiệp được tư vấn đúng, có lộ trình rõ ràng và được kết nối vào các hệ sinh thái hỗ trợ công nghệ, tài chính và thị trường”.
Ông nhấn mạnh, doanh nghiệp cần bắt đầu từ việc kiểm kê phát thải, xây dựng lộ trình giảm khí nhà kính, tiếp cận tín dụng xanh và từng bước nâng cao năng lực ESG.
Thách thức không nhỏ, nhưng không thể chờ đợi
Theo báo cáo tháng 4/2025 của Bộ Tài chính, mới chỉ có khoảng 15% doanh nghiệp nhỏ và vừa thực hiện kiểm kê phát thải khí nhà kính và dưới 10% doanh nghiệp có chiến lược ESG rõ ràng. Khảo sát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đầu năm 2025 cho thấy, 68% doanh nghiệp nhỏ và vừa cho rằng chuyển đổi xanh là “rất cần thiết”, nhưng chỉ 24% có kế hoạch cụ thể trong 2 năm tới.
Rào cản lớn nhất được nêu là thiếu vốn, thiếu công nghệ và thông tin, dẫn đến tâm lý e ngại, thậm chí là coi nhẹ rủi ro bị “gạt ra rìa” trong tương lai gần.
TS. Nguyễn Hoài Nam, Phó Viện trưởng Viện ISTEE (Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam).
TS. Nguyễn Hoài Nam cho biết, cần có hệ thống tư vấn, hỗ trợ cụ thể hơn để giúp doanh nghiệp nhận biết “điểm bắt đầu” phù hợp với điều kiện thực tế. Các bước căn bản như đo đạc phát thải, xác định mức tiêu thụ năng lượng, lựa chọn công nghệ thay thế và tìm kiếm đối tác tài chính – hoàn toàn có thể thực hiện theo từng giai đoạn nếu được hướng dẫn bài bản.
Ông đề xuất xây dựng các “trung tâm hỗ trợ chuyển đổi xanh” tại từng cụm công nghiệp, do các cơ quan nhà nước, hiệp hội ngành hàng và viện nghiên cứu phối hợp vận hành. Khi có sự phối hợp chặt giữa các bên, doanh nghiệp sẽ không phải đơn độc và không còn lo sợ về chi phí hay rủi ro đầu tư ban đầu.
Cũng theo ông Nguyễn Hoài Nam, bên cạnh chính sách hỗ trợ tín dụng xanh đang được Chính phủ xây dựng, việc truyền thông nâng cao nhận thức, chia sẻ bài học điển hình và kết nối doanh nghiệp cùng ngành nghề là yếu tố quan trọng giúp quá trình chuyển đổi diễn ra thực chất.
Chuyển đổi xanh không chỉ là “chuyện thời sự”, mà là lựa chọn sống còn với mọi doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa đang tái cấu trúc theo hướng bền vững. Việc hành động sớm không chỉ giúp doanh nghiệp thích nghi với thị trường mới, mà còn tạo lợi thế cạnh tranh trong dài hạn.
Cơ hội luôn dành cho những người đi trước – đó là thông điệp rõ ràng từ chuyên gia, thị trường và cả từ doanh nghiệp đã tiên phong thành công trên hành trình này.
Theo Thanh Hiền
https://vietq.vn/chuyen-doi-xanh-khong-con-la-lua-chon-ma-la-lua-chon-song-con-cua-doanh-nghiep-viet-d235571.html
