Dù đã bị cấm sử dụng trong chăn nuôi suốt hơn hai thập kỷ, các chất tạo nạc nhóm Beta-agonist như Clenbuterol, Salbutamol, Ractopamine vẫn thỉnh thoảng xuất hiện trong thịt lợn. Loại hóa chất này giúp thịt săn chắc, đỏ đẹp nhưng tiềm ẩn hàng loạt nguy cơ nghiêm trọng cho sức khỏe.
Nguy cơ khôn lường từ miếng thịt “đỏ đẹp”
Chất tạo nạc là các hợp chất hóa học tổng hợp có tác dụng kích thích tăng trưởng cơ, giảm tích mỡ ở động vật, khiến thịt có màu đỏ sẫm, thớ săn và phần mỡ mỏng. Khi vào cơ thể người, các chất thuộc nhóm Beta-agonist như Clenbuterol, Salbutamol, Ractopamine có thể gây ngộ độc cấp tính với các triệu chứng: tim đập nhanh, run tay chân, đau đầu, buồn nôn, rối loạn tiêu hóa. Trường hợp nặng có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim, suy hô hấp, thậm chí tử vong.
Nguy hiểm hơn, các chất này bền vững ở nhiệt độ cao nên việc nấu chín thông thường không loại bỏ được độc tính. Khi tích lũy lâu dài, chúng có thể gây tổn thương hệ thần kinh, hệ tuần hoàn, rối loạn nội tiết và gia tăng nguy cơ ung thư. Người tiêu dùng khó phân biệt thịt chứa chất tạo nạc bằng mắt thường nếu không có kinh nghiệm hoặc xét nghiệm chuyên môn, bởi bề ngoài miếng thịt thường bắt mắt và dễ gây nhầm lẫn với thịt heo khỏe mạnh.
Một số dấu hiệu gợi ý thịt chứa chất tạo nạc gồm: màu đỏ sẫm bất thường, phần mỡ mỏng dưới 1 cm, lớp mỡ tách rời với phần nạc, thớ thịt bở, ít đàn hồi. Khi luộc, nước dễ bị đục, thịt ăn khô, dai và không có vị ngọt, thơm tự nhiên. Tuy nhiên, đây chỉ là nhận biết cảm quan, không thay thế được xét nghiệm định lượng.
Đằng sau miếng thịt đỏ hồng bắt mắt tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được giám sát chặt chẽ về chất lượng.
Chế tài nghiêm khắc
Tại Việt Nam, việc sử dụng chất tạo nạc trong chăn nuôi đã bị cấm từ năm 2002. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trước đây đã ban hành nhiều văn bản quy định nghiêm ngặt về kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm. Thông tư 57/2012/TT-BNNPTNT và văn bản hợp nhất 11/VBHN-BNNPTNT hướng dẫn cụ thể việc lấy mẫu thức ăn, thuốc thú y, máu, nước tiểu, thịt và phủ tạng để xét nghiệm, gồm hai bước: kiểm tra nhanh bằng kit test hoặc ELISA, sau đó phân tích định lượng bằng phương pháp sắc ký nếu mẫu dương tính.
Các biện pháp xử lý cũng được quy định rõ ràng: Cơ sở chăn nuôi vi phạm phải ngừng sử dụng chất cấm, nuôi nhốt gia súc cho tới khi đạt kết quả âm tính và chịu toàn bộ chi phí kiểm tra. Lò mổ vi phạm có thể bị buộc tiêu hủy vật nuôi hoặc nuôi nhốt tiếp đến khi an toàn. Cơ sở kinh doanh, sản xuất thức ăn hoặc thuốc thú y chứa chất cấm buộc phải thu hồi, tiêu hủy sản phẩm. Tất cả hành vi vi phạm đều bị công khai trên phương tiện truyền thông.
Nghị định 14/2021/NĐ-CP quy định mức phạt hành chính từ 50–80 triệu đồng, kèm biện pháp bổ sung như tiêu hủy chất cấm, vật nuôi, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng. Đặc biệt, đầu năm 2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành công văn điều chỉnh quy trình kiểm tra thức ăn chăn nuôi nhập khẩu, cho phép miễn giảm kiểm tra chất lượng trong một số trường hợp nhằm tạo thuận lợi hành chính, nhưng vẫn yêu cầu tăng cường giám sát đối với nhóm chất Beta-agonist. Đây là động thái vừa cải cách thủ tục vừa siết chặt an toàn thực phẩm, bảo đảm không để chất tạo nạc len lỏi vào chuỗi cung ứng.
Để bảo vệ sức khỏe, người tiêu dùng nên mua thịt tại cơ sở uy tín, cửa hàng có chứng nhận VietGAP hoặc an toàn thực phẩm; quan sát kỹ màu sắc, lớp mỡ và độ đàn hồi của thịt; đồng thời ủng hộ việc xét nghiệm nhanh tại các chợ đầu mối. Các cơ quan chức năng cần tiếp tục tăng cường kiểm tra đột xuất, đặc biệt tại những cơ sở chăn nuôi và lò mổ nhỏ lẻ nhằm triệt tiêu tận gốc nguy cơ thịt chứa chất tạo nạc.
Thanh Hiền
https://vietq.vn/chat-tao-nac-trong-thit-lon-am-tham-de-doa-suc-khoe-d236007.html
