Tình trạng kháng kháng sinh đang trở thành vấn nạn tại nhiều quốc gia trong đó có cả Việt Nam. Có nhiều nguyên nhân khiến cho tình trạng kháng thuốc gia tăng.
Kháng kháng sinh nguy hiểm thế nào?
Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới, đến năm 2050, tình trạng kháng thuốc có thể là nguyên nhân gây tử vong cho 10 triệu người trên toàn cầu mỗi năm, tương đương cứ 3 giây sẽ có 1 người tử vong – lớn hơn rất nhiều so với tỷ lệ tử vong do ung thư.
Cũng theo thống kê, mỗi năm có gần 1 triệu trẻ em tử vong do vi khuẩn kháng kháng sinh. 1/3 bệnh nhân nhiễm vi khuẩn kháng kháng sinh. Như vậy vấn nạn kháng kháng sinh đang là vấn đề khẩn cấp.
Trên thực tế, thuốc kháng sinh là một giải pháp hiệu quả giúp điều trị các bệnh do nhiễm vi khuẩn. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh không đúng ở người và động vật đang đẩy nhanh quá trình kháng kháng sinh, hay có thể hiểu là khiến vi khuẩn hay các mầm bệnh “quen” với kháng sinh nên kháng sinh không thể tiêu diệt hoặc ngăn chặn được sự phát triển của chúng. Khi đó, việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn sẽ trở nên khó khăn hơn, thậm chí không thể điều trị được. Nhiễm khuẩn do vi khuẩn đề kháng buộc bác sĩ phải sử dụng thuốc kháng sinh thay thế, mà các thuốc này thường có độc tính cao hơn.
Có nhiều nguyên nhân khiến tình trạng kháng kháng sinh gia tăng. Ảnh minh họa
Kháng kháng sinh là tình trạng khi vi khuẩn biến đổi để chống lại tác dụng của kháng sinh. Vi khuẩn có thể kháng lại một loại kháng sinh, thậm chí là nhiều loại, nguy hiểm hơn là tất cả các loại kháng sinh không còn khả năng tiêu diệt được nó. Tình trạng này nghĩa là bệnh nhân nếu nhiễm vi khuẩn siêu kháng thuốc sẽ không có cơ hội được điều trị do không có kháng sinh nào còn phù hợp.
Mặc dù kháng kháng sinh bản chất là một hiện tượng tiến hóa tự nhiên của vi khuẩn. Nghĩa là khi có một loại kháng sinh ra đời, theo thời gian thì vi khuẩn sẽ tìm ra cách biến đổi để thích ứng với loại kháng sinh đó. Tuy nhiên việc sử dụng sai kháng sinh ở người và động vật sẽ khiến tình trạng này xảy ra nhanh hơn rất nhiều.
Kháng kháng sinh không chỉ khiến các bác sĩ cực nhọc trong công tác điều trị, mà còn giảm cơ hội được cứu chữa bệnh của mọi người đặc biệt là đối với trẻ em.
Việt Nam là nước có cảnh báo đặc biệt về vấn nạn kháng kháng sinh của vi khuẩn. Tình trạng này đang dần trở thành một trong những hiểm họa đặc biệt nghiêm trọng với sức khỏe trẻ nhỏ tại nước ta. Vi khuẩn kháng kháng sinh chủ yếu là do thói quen lạm dụng và sử dụng kháng sinh bừa bãi, đến từ nhiều phía.
Nguyên nhân từ thầy thuốc
Không phải tất cả các bác sĩ đều lạm dụng kháng sinh, nhưng thực tế lâm sàng gặp không ít bác sĩ tại các phòng khám đã kê đơn kháng sinh một cách khá bừa bãi. Có trường hợp trẻ với chẩn đoán “viêm họng hô hấp trên”, nhưng bác sĩ kê tới 2 loại kháng sinh.
Có trường hợp bác sĩ còn bóc bao bì thuốc, chỉ lấy viên thuốc chia liều sẵn, rồi bỏ chung vào bịch nilon và hướng dẫn dùng mỗi lần 1 bịch. Điều này là rất nguy hiểm, bởi nếu trẻ không may bị dị ứng thuốc hoặc gặp bất thường gì sẽ rất khó khăn cho người xử lý. Thậm chí phải đưa trẻ đến đúng bác sĩ đó may ra mới biết trẻ đã được dùng thuốc nào. Nếu trẻ được đưa đến với bác sĩ khác, bác sĩ sau này cũng không biết bệnh nhân đã dùng thuốc gì, nên nguy cơ kê lại kháng sinh (nếu phải dùng kháng sinh) đã dùng mà không hiệu quả là khá cao. Điều này khiến bệnh của trẻ không khỏi mà còn khiến vi khuẩn có cơ hội kháng thuốc cao hơn.
Cũng có một số bác sĩ có quan điểm rằng trẻ em có sức đề kháng kém, vệ sinh kém nên dễ bội nhiễm. Cùng với sự sốt ruột của phụ huynh nếu con không được cho uống một loại kháng sinh thì sẽ còn lo lắng con không khỏi bệnh, do đó một số bác sĩ đã vì nể mà kê kháng sinh để giải quyết cả 2 vấn đề trên. Việc kê đơn thuốc như vậy dần dần hình thành nên thói quen, không kê kháng sinh sẽ cảm thấy thiếu.
Nguyên nhân từ phụ huynh
Không ít phụ huynh, nếu con của họ không được kê đơn có kháng sinh, sẽ cảm thấy không yên tâm và có thể đưa con đi hết phòng khám này đến phòng khám khác, tới khi có được kháng sinh mới thôi. Thậm chí nếu bác sĩ không kê đơn kháng sinh, họ có thể cho rằng bác sĩ không đủ giỏi, nên con bị bệnh lâu khỏi.
Nhưng nguyên nhân lạm dụng thuốc của phụ huynh phần nhiều đến từ việc tự mua thuốc về cho con uống. Nhiều phụ huynh thấy con ho, sốt, hoặc viêm họng liền tự ý ra hiệu thuốc mua kháng sinh về dùng cho con. Việc lạm dụng kháng sinh này đang làm hại chính những đứa trẻ. Ngoài nguy cơ về những trường hợp bệnh nhi nhiễm siêu vi khuẩn đa kháng thuốc, mà còn khiến hệ vi khuẩn đường ruột của bé mất cân bằng, nhiều lần như vậy khiến bộ máy tiêu hóa của trẻ suy yếu, ăn kém và trẻ sẽ trở nên còi cọc, yếu ớt…
Nhân viên nhà thuốc
Góp phần không nhỏ trong công cuộc đẩy nhanh tốc độ kháng thuốc của vi khuẩn phải kể đến vai trò của người bán thuốc. Chỉ cần ghé hiệu thuốc, đa số người dân có thể mua bất kỳ loại kháng sinh nào, hiếm khi họ được tư vấn một cách kỹ càng hoặc đòi hỏi phải có đơn thuốc mới bán. Người đi mua thuốc chỉ cần kể bệnh: Ho, sổ mũi, sốt, tiêu chảy… là đã có thể mua được một số thuốc, trong đó có kháng sinh.
Kháng sinh, nếu chỉ định đúng trong trường hợp có nhiễm vi khuẩn, thì cần dùng đúng liều đủ ngày. Và mỗi loại vi khuẩn cần dùng kháng sinh khác nhau để tiêu diệt hoặc kìm hãm chúng phát triển. Mỗi lứa tuổi lại phải dùng hàm lượng khác nhau; mỗi loại bệnh cần thời gian sử dụng kháng sinh khác nhau.
Sử dụng thuốc kháng sinh có trách nhiệm
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) mô tả tình trạng kháng kháng sinh chính là mối nguy hại hàng đầu cho sức khỏe con người trên toàn cầu, khi các phương pháp điều trị thông thường sẽ trở nên kém hoặc không hiệu quả, dẫn đến tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng hơn, kéo dài thời gian bệnh khiến sức khỏe suy kiệt, chi phí điều trị và nguy cơ tử vong cao hơn. Theo đó, WHO kêu gọi mỗi cá nhân, tập thể cần nâng cao nhận thức về việc sử dụng kháng sinh.
Cụ thể, đối với người dân: Dùng thuốc đúng chỉ định của bác sĩ; Không tự ý dùng thuốc kéo dài; Không dùng đơn thuốc cũ hoặc của người khác.
Đối với nhân viên y tế: Không chỉ định quá mức và sai mục đích kháng sinh; Hướng dẫn người bệnh sử dụng đúng kháng sinh; Khuyến cáo tác hại của lạm dụng kháng sinh
Cần nâng cao tinh thần phòng chống nhiễm khuẩn và lây lan nhiễm khuẩn. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng. Thực hiện tiêm ngừa đầy đủ theo lịch
An Dương (T/h)
https://vietq.vn/khan-cap-van-nan-khang-khang-sinh-nhung-nguyen-nhan-sau-xa-d204034.html
