Nhiều loại bao bì thực phẩm trên thị trường hiện nay có thể chứa hóa chất độc hại, kim loại nặng, chất gây ung thư… âm thầm thẩm thấu vào thực phẩm và tích tụ trong cơ thể người dùng. Việc sử dụng bao bì không an toàn đang trở thành “lỗ hổng” nghiêm trọng trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Bao bì thực phẩm vốn đóng vai trò quan trọng trong bảo quản, vận chuyển và giữ gìn vệ sinh an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, nếu người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm có bao bì kém chất lượng, làm từ nguyên liệu tái chế hoặc không đạt chuẩn an toàn, họ có thể đang vô tình tiếp xúc với các loại độc chất nguy hiểm. Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã nhiều lần cảnh báo về tình trạng sử dụng hộp xốp, màng bọc PVC hay túi nhựa không rõ nguồn gốc để chứa thực phẩm, đặc biệt là đồ ăn nóng. Các loại bao bì này có thể chứa chì, cadimi, hoặc giải phóng hợp chất styrene – những chất có khả năng gây rối loạn nội tiết, suy gan, vô sinh và ung thư, nhất là khi tiếp xúc với nhiệt độ cao hoặc môi trường axit.
Một nghiên cứu quốc tế công bố mới đây cho thấy có tới hơn 3.600 loại hóa chất có thể thẩm thấu từ bao bì vào thực phẩm. Trong đó, đáng lo ngại nhất là nhóm chất PFAS – thường được gọi là “hóa chất vĩnh cửu” do đặc tính không phân hủy, bền vững trong môi trường và có khả năng tích tụ lâu dài trong cơ thể. Các chất này có thể ảnh hưởng đến gan, thận, nội tiết và hệ miễn dịch, đặc biệt gây nguy cơ cao đối với trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai. Theo Thạc sĩ Trần Hoàng Quyên – Giám đốc Trung tâm Thực nghiệm sản xuất và Chuyển giao công nghệ thực phẩm (Viện Công nghiệp thực phẩm), PFAS thường có mặt trong các loại bao bì chống thấm, tráng bạc hoặc giấy chống dầu. Chúng tồn tại bền vững nhờ liên kết carbon-fluor và gần như không thể bị phân hủy sinh học, từ đó gây tồn dư lâu dài trong cơ thể người sử dụng thực phẩm chứa trong những bao bì này.
Bao bì thực phẩm được bày bán tràn lan, khó kiểm soát chất lượng. Ảnh minh họa
Dù pháp luật Việt Nam đã có các quy định cụ thể như Luật An toàn thực phẩm số 55/2010/QH12, Nghị định 15/2018/NĐ-CP và Thông tư 34/2011/TT-BYT của Bộ Y tế, yêu cầu bao bì thực phẩm không được chứa chất độc hại và không được thôi nhiễm hóa chất vào thực phẩm, nhưng việc kiểm soát trên thực tế vẫn còn nhiều kẽ hở. Theo các chuyên gia, khâu hậu kiểm hiện nay gặp nhiều hạn chế do thiếu nhân lực và thiết bị kiểm nghiệm. Một số cơ sở sản xuất nhỏ lẻ vẫn cố tình sử dụng nguyên liệu tái chế hoặc pha trộn phụ gia cấm nhằm cắt giảm chi phí, bất chấp rủi ro sức khỏe người tiêu dùng.
Trên thị trường, bao bì thực phẩm có nhiều loại như nhựa, thủy tinh, kim loại, giấy… với kiểu dáng và mẫu mã đa dạng. Tuy nhiên, hình thức không phản ánh được mức độ an toàn. Nhiều người tiêu dùng có thói quen đánh giá chất lượng bao bì dựa trên cảm quan, như “trông sạch sẽ, không rò rỉ, in đẹp”, mà không chú ý đến các tiêu chí kỹ thuật quan trọng. Cục An toàn thực phẩm khuyến cáo người dân chỉ nên sử dụng bao bì có biểu tượng an toàn như hình “chén-dĩa” hoặc dòng chữ “food contact safe”. Với bao bì nhựa, cần kiểm tra ký hiệu phân loại từ 1 đến 7 dưới đáy sản phẩm để biết được nhựa đó có an toàn khi tiếp xúc với thực phẩm hay không. Trong khi đó, Viện Y học Ứng dụng Việt Nam cũng cảnh báo người tiêu dùng không nên sử dụng nhựa có chứa BPA – một hóa chất bị nghi ngờ gây ung thư, rối loạn nội tiết, béo phì và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Đặc biệt, các loại nhựa không chịu được nhiệt hoặc axit sẽ giải phóng chất độc nếu dùng để chứa thực phẩm nóng, chua hoặc nhiều dầu mỡ.
Một xu hướng hiện nay là sử dụng bao bì giấy thay thế nhựa để bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, theo ThS Trần Hoàng Quyên, không phải loại giấy nào cũng an toàn. Nhiều loại giấy được xử lý bằng hóa chất công nghiệp, tráng phủ lớp chống thấm chứa PFAS hoặc in bằng mực độc hại. Nếu không được kiểm soát nghiêm ngặt, bao bì giấy vẫn có thể gây ô nhiễm thực phẩm. Ngoài ra, khả năng chịu nước và độ bền nhiệt của giấy kém hơn nhựa nên dễ bị biến dạng, mất chức năng bảo quản, thậm chí gây mốc và lây nhiễm vi sinh vật.
Trong khi chờ đợi các cơ quan chức năng siết chặt hơn nữa việc kiểm tra, người tiêu dùng cần chủ động bảo vệ sức khỏe cho chính mình và gia đình. Hãy đọc kỹ nhãn mác bao bì, tìm hiểu ý nghĩa các ký hiệu an toàn, từ chối các sản phẩm không rõ nguồn gốc hoặc có dấu hiệu bị tái chế, và tuyệt đối không tái sử dụng bao bì dùng một lần cho các mục đích khác. Chị Nguyễn Thị Hương (Nguyễn Trãi, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi luôn chọn sản phẩm có lớp bao bì còn nguyên vẹn, có ghi thông tin rõ ràng. Bao bì móp méo hoặc có mùi lạ là tôi bỏ qua ngay”.
Thực phẩm sạch chỉ thực sự an toàn khi đi cùng bao bì đạt chuẩn. Nếu xem nhẹ bao bì, người tiêu dùng có thể vô tình “rước độc” vào người mỗi ngày. Đã đến lúc các cơ quan chức năng và cộng đồng cần nhận diện đúng mức độ nguy hiểm của bao bì thực phẩm kém chất lượng để có hành động kịp thời, đồng bộ và quyết liệt hơn, tránh để sức khỏe cộng đồng bị bào mòn trong thầm lặng.
Thanh Hiền (t/h)
https://vietq.vn/canh-bao-nguy-co-nhiem-doc-tu-bao-bi-thuc-pham-kem-chat-luong-d233824.html
