Việc dùng sai thuốc giảm ho không chỉ không mang lại hiệu quả mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây ra tác dụng phụ, đặc biệt ở trẻ nhỏ – đối tượng nhạy cảm và dễ gặp biến chứng khi điều trị không đúng cách.
Thuốc giảm ho là một trong những loại thuốc được sử dụng phổ biến trong điều trị các bệnh lý đường hô hấp có thể dễ dàng mua và sử dụng mà không cần kê toa của bác sĩ. Tuy nhiên, theo thông tin từ Bệnh viện Vinmec, việc dùng sai thuốc không chỉ không mang lại hiệu quả mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây ra tác dụng phụ, đặc biệt ở trẻ nhỏ là đối tượng nhạy cảm và dễ gặp biến chứng khi điều trị không đúng cách. Do đó, cần xác định người bệnh bị những loại ho nào để chọn loại thuốc phù hợp.
Thuốc giảm ho cho người ho có đờm
Với những người bị ho có đờm, nguyên nhân thường là do nhiễm trùng hoặc viêm đường hô hấp dưới, dẫn đến tình trạng tăng tiết chất nhầy và kích thích phản xạ ho. Mục tiêu điều trị là giúp làm lỏng, loãng và hỗ trợ tống đờm ra ngoài, từ đó cải thiện tình trạng khó thở, giảm ho.
Các nhóm thuốc thường được sử dụng trong trường hợp này bao gồm: Thuốc long đờ có tác dụng làm giảm độ đặc của chất nhầy, giúp đờm dễ dàng được tống ra ngoài hơn qua phản xạ ho. Một số thuốc phổ biến là N-acetyl cysteine, bromhexine, carbocysteine. Thuốc làm loãng nhầy gồm các hoạt chất như guaicol, eucalyptol, terpin – thường được kết hợp trong các loại siro ho thảo dược, hỗ trợ làm dịu đường hô hấp.
Thuốc giảm sản xuất đờm là các thuốc như ipratropium và tiotropium thường dùng cho bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), có tác dụng làm giảm tiết chất nhầy trong khí quản. Các thuốc này giúp làm giảm nhạy cảm của các thụ thể ho ở ngoại biên, từ đó làm giảm tần suất và mức độ ho ở người bệnh có đờm, hỗ trợ cải thiện chất lượng cuộc sống.
Nên dùng thuốc ho cho trẻ nhỏ đúng cách. Ảnh minh họa
Thuốc giảm ho cho người ho khan
Ngược lại với ho có đờm, ho khan thường không có dịch tiết và xảy ra do kích ứng niêm mạc hầu họng, dị ứng, viêm họng hoặc một số bệnh lý thần kinh trung ương. Trong trường hợp này, việc sử dụng thuốc long đờm là không phù hợp. Thay vào đó, cần dùng các nhóm thuốc có tác dụng ức chế phản xạ ho.
Thuốc giảm ho cho người ho khan được chia làm hai nhóm chính: Thuốc giảm ho ngoại biên có tác dụng làm giảm độ nhạy cảm của các thụ thể ho ở vùng hầu họng. Một số thành phần phổ biến gồm glycerol, siro, menthol, lidocaine… Các thuốc này thường được dùng dưới dạng viên ngậm, siro, giúp làm dịu họng, giảm cảm giác ngứa rát.
Thuốc giảm ho trung ương tác động trực tiếp lên trung tâm điều khiển phản xạ ho tại não, giúp ức chế cơn ho một cách mạnh mẽ hơn. Các thuốc thường dùng gồm: Codein có tác dụng giảm ho và giảm đau, nhưng không dùng cho trẻ dưới 1 tuổi, phụ nữ mang thai, người suy hô hấp hoặc có tiền sử dị ứng với opioid. Pholcodin hiệu quả tương đương codein nhưng ít gây tác dụng phụ hơn. Dextromethorphan là thuốc ức chế trung tâm ho không gây nghiện, phù hợp với các trường hợp ho khan mãn tính, tuy nhiên không dùng cho trẻ dưới 24 tháng, người đang sử dụng thuốc ức chế MAO, bị suy hô hấp hoặc hen phế quản nặng. Noscapine có tác dụng tương tự dextromethorphan nhưng cần hạn chế sử dụng cho phụ nữ mang thai do nguy cơ tác dụng phụ.
Ngoài ra, trong các trường hợp ho do dị ứng hoặc ho về đêm, nhóm thuốc kháng histamin như alimemazin, diphenhydramine cũng được chỉ định để làm giảm phản ứng viêm và kiểm soát cơn ho.
Nhóm thuốc ho do dị ứng
Những thuốc chống dị ứng như alimemazin, diphenhydramin, clopheniramin,…Các thuốc này có tác dụng chống dị ứng, giảm kích ứng họng và giảm ho, đặc biệt ho do dị ứng. Thuốc gây buồn ngủ nên làm giảm ho về ban đêm. Thuốc cũng gây cho bé khô miệng, chán ăn và táo bón.
Nhóm thuốc có tác dụng co mạch chống sung huyết
Nhóm thuốc có tác dụng co mạch như pseudoephedrin, giảm sung huyết mũi, chống nghẹt mũi. Nhóm thuốc này thường có trong các biệt dược chữa cảm cúm (ngoài thành phần pseudoephedrin còn có các thành phần khác như paracetamol do đó nếu bé không sốt không nên dùng).
Do tác dụng co mạch, tăng nhịp tim tăng huyết áp, không nên dùng cho các bé bị bệnh tim mạch. Thuốc ho cho trẻ em còn gây kích thích nhẹ nên bé uống thuốc có thể khó ngủ, chán ăn. Cũng lưu ý thêm là các bậc cha mẹ cần thường xuyên cho các bé khám sức khỏe tổng quát định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín để đảm bảo cho bé một cơ thể khỏe mạnh.
Lưu ý đặc biệt khi dùng thuốc ho cho trẻ nhỏ
Trẻ nhỏ là đối tượng đặc biệt nhạy cảm với thuốc nói chung và thuốc giảm ho nói riêng. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh hiện nay vẫn có thói quen tự mua thuốc giảm ho cho con mà không đưa trẻ đi khám, dẫn đến tình trạng dùng sai thuốc, sai liều, không phù hợp với nguyên nhân gây ho.
Thực tế, không phải loại ho nào ở trẻ cũng cần dùng thuốc, đặc biệt với những cơn ho sinh lý, ho nhẹ do thay đổi thời tiết, hoặc ho do dị ứng đơn thuần. Việc dùng sai thuốc có thể khiến trẻ bị lờn thuốc, không giảm ho, rối loạn tiêu hóa hoặc gặp tác dụng phụ nghiêm trọng như ức chế hô hấp, co giật…
Do đó, khi trẻ bị ho nhất là ho kéo dài trên 3–5 ngày, kèm sốt cao, thở khò khè, bú kém, nôn trớ, thở nhanh, co rút lồng ngực… phụ huynh nên đưa trẻ đến khám tại các cơ sở y tế để được xác định nguyên nhân rõ ràng và điều trị đúng phác đồ.
Ngoài việc dùng thuốc đúng cách, các biện pháp chăm sóc hỗ trợ tại nhà như giữ ấm vùng cổ, tăng cường uống nước ấm, vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý, giữ độ ẩm không khí phù hợp và cho trẻ nghỉ ngơi hợp lý cũng đóng vai trò quan trọng giúp cải thiện nhanh tình trạng ho.
Ho không chỉ là biểu hiện của các bệnh lý viêm đường hô hấp mà trong một số trường hợp còn có thể là tác dụng phụ của thuốc hoặc do nguyên nhân ngoài hô hấp. Việc điều trị ho cần được cá thể hóa dựa trên nguyên nhân gây bệnh và đối tượng sử dụng. Người lớn và trẻ em không nên tự ý dùng thuốc giảm ho khi chưa có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ.
Việc phân biệt ho có đờm và ho khan là rất quan trọng để lựa chọn loại thuốc phù hợp. Đồng thời, cần đặc biệt thận trọng khi sử dụng thuốc cho trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền. Khi có dấu hiệu bất thường hoặc ho kéo dài không rõ nguyên nhân, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được khám, xác định nguyên nhân chính xác và điều trị kịp thời, tránh để tình trạng kéo dài gây biến chứng nguy hiểm.
Ngoài ra, khi trẻ rất dễ bị ho khi thay đổi thời tiết, một phần cũng là do thời điểm giao mùa là lúc hệ miễn dịch của trẻ dễ bị suy yếu. Điều này khiến trẻ chán ăn, mệt mỏi, hay nôn trớ, giật mình tỉnh dậy khi đang ngủ,… Do đó cần cho bé uống nhiều nước, dùng nước muối sinh lý để nhỏ mũi cho trẻ, dùng máy phun sương tạo ẩm không khí, cho trẻ ăn đồ ăn mềm, lỏng, dễ nuốt
Theo Vân Thảo (T/h)
https://vietq.vn/can-trong-khi-dung-thuoc-giam-ho-cho-tre-nho-de-tranh-tac-dung-phu-d235758.html
