Khi ngày càng nhiều người mang màn hình điện thoại với danh sách thuốc do ChatGPT hoặc các trợ lý AI khác gợi ý tới nhà thuốc, giới y khoa cảnh báo: đây không chỉ là hành vi thiếu trách nhiệm với sức khỏe mà còn tiềm ẩn hậu quả nghiêm trọng – từ bệnh diễn biến nặng hơn đến nguy cơ tử vong.
Trào lưu nguy cấp – “nhờ AI kê đơn”
Gần đây, hình ảnh một nữ khách hàng mang danh sách thuốc do ChatGPT gợi ý ra quầy thuốc lan truyền mạnh trên mạng xã hội. Điều đáng nói, trong danh sách có cả thuốc chống viêm corticoid – nhóm thuốc chỉ được phép kê bởi bác sĩ có thẩm quyền.
Chỉ cần người dùng mô tả vài triệu chứng đơn giản như ho, sổ mũi, nghẹt mũi, hệ thống AI có thể cho ra một danh sách thuốc hoàn chỉnh mà hoàn toàn không xét đến tiền sử bệnh, thể trạng, chức năng gan – thận hay tình trạng mang thai. Việc “tự kê đơn bằng AI” đang trở thành trào lưu nguy hiểm, nhất là với giới trẻ và những người bận rộn, khi họ tìm đến AI như một giải pháp nhanh gọn thay cho việc đi khám.
Theo BS. Đoàn Dư Mạnh, thành viên Hội Bệnh mạch máu Việt Nam, việc tự mua thuốc dựa trên gợi ý của ChatGPT là hành vi tiềm ẩn rủi ro lớn. AI chỉ dựa vào vài dòng mô tả, không biết người bệnh có đang mang thai, mắc bệnh gan, thận, tim mạch hay tiểu đường. Nếu người bệnh có nền tảng sức khỏe yếu mà dùng thuốc chống viêm hoặc kháng histamin mạnh, nguy cơ suy đa tạng hoặc tử vong là hoàn toàn có thể xảy ra.
Bác sĩ Mạnh nhấn mạnh, thuốc không phải thực phẩm chức năng; mỗi loại đều có chỉ định, chống chỉ định và liều lượng riêng. Sự sai lệch dù nhỏ cũng có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
Một số trường hợp quốc tế đã ghi nhận hậu quả của việc “tin mù quáng vào AI”. Một người đàn ông ở Mỹ làm theo gợi ý của chatbot, thay muối ăn bằng natri bromua để “cải thiện sức khỏe”. Kết quả, ông bị ngộ độc bromide, tổn thương thần kinh và phải nhập viện hơn ba tuần.
Những tình huống như vậy cho thấy AI không phải là bác sĩ và các gợi ý của nó có thể chứa đựng rủi ro nếu người dùng áp dụng một cách máy móc.
Hình ảnh đơn thuốc do ChatGPT tạo ra đang được chia sẻ trên mạng xã hội.
Cảnh báo từ giới chuyên môn: AI không thể thay thế bác sĩ
Theo PGS. TS. BS Lê Đình Thanh, Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất, các công cụ trí tuệ nhân tạo như ChatGPT chỉ là mô hình ngôn ngữ xử lý văn bản. Chúng không có khả năng nghe tim, phổi, đo điện tim, đọc kết quả xét nghiệm hay chụp CT để chẩn đoán. AI có thể cung cấp thông tin tham khảo nhưng hoàn toàn không thể thay thế bác sĩ.
“Cần nhìn nhận đúng vai trò của AI trong y tế – nó là công cụ hỗ trợ, không phải là người ra quyết định điều trị’, ông Thanh nhấn mạnh.
Về mặt pháp lý, theo quy định của Bộ Y tế, mọi loại thuốc kê đơn – đặc biệt là kháng sinh, corticoid, thuốc tim mạch, thuốc điều trị bệnh mãn tính chỉ được phép bán khi có đơn của bác sĩ. Danh sách thuốc do AI tạo ra không có giá trị pháp lý. Nhà thuốc bán thuốc kê đơn khi không có toa hợp lệ là hành vi vi phạm quy định quản lý dược. Cục Quản lý Dược cũng nhiều lần cảnh báo: việc lạm dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, gây ra tình trạng kháng thuốc, khiến nhiều bệnh thông thường trở nên khó chữa và chi phí điều trị ngày càng tăng.
Thực tế, do quá tải tại các cơ sở y tế, nhiều người chọn cách “hỏi AI cho nhanh”, nhưng chính sự tiện lợi ấy lại là cái bẫy nguy hiểm. Mỗi người có thể có bệnh nền khác nhau, đang dùng nhiều loại thuốc khác nhau hoặc có cơ địa dị ứng. AI không thể biết và không chịu trách nhiệm cho sai sót. Khi bệnh nhân dùng thuốc không đúng, dễ dẫn đến biến chứng, che lấp triệu chứng thật, khiến việc chẩn đoán sau đó khó khăn hơn và mất “thời gian vàng” điều trị.
Các chuyên gia khuyến cáo, người dân cần tỉnh táo khi tiếp cận công nghệ mới trong y tế. AI có thể hỗ trợ cung cấp thông tin về triệu chứng, chế độ sinh hoạt hoặc hướng dẫn sơ cứu cơ bản nhưng không thể thay thế vai trò chẩn đoán và điều trị của bác sĩ. Khi có triệu chứng bất thường như đau ngực, khó thở, tê một bên mặt, nói khó, chóng mặt… người dân nên đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám.
Bên cạnh đó, các nhà thuốc cần tuân thủ nghiêm quy định bán thuốc kê đơn, từ chối bán thuốc theo “đơn AI” và hướng dẫn người dân đến cơ sở y tế có chuyên môn.
Trong thời đại công nghệ, AI có thể là công cụ hỗ trợ hữu ích nhưng sức khỏe con người không phải là nơi để thử nghiệm. Một cú “click” có thể giúp bạn tìm thông tin nhưng không thể thay thế sự chẩn đoán lâm sàng và kinh nghiệm của bác sĩ. Tiện lợi không bao giờ được đánh đổi bằng an toàn, đừng để “đơn thuốc AI” biến thành liều thuốc tử thần.
Thanh Hiền (t//h)
Theo Tạp chí Chất lượng Việt Nam – https://vietq.vn/dung-de-don-thuoc-ai-tro-thanh-lieu-thuoc-tu-than-d238144.html
