Một nghiên cứu theo dõi hơn 36.000 người tại Úc trong thời gian dài đã củng cố cảnh báo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) rằng việc tiêu thụ nước ngọt “ăn kiêng” thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2.
Nghiên cứu do nhà khoa học Robel Hussen Kabthymer và cộng sự tại Đại học Monash (Úc) thực hiện, phân tích dữ liệu sức khỏe của hơn 36.000 người trưởng thành trong suốt 14 năm. Kết quả cho thấy, những người uống mỗi ngày một lon nước ngọt “ăn kiêng” – loại không chứa đường nhưng dùng chất tạo ngọt nhân tạo có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 cao hơn 38% so với người không sử dụng. Đáng chú ý, tỷ lệ này còn cao hơn so với mức tăng 23% ghi nhận ở những người tiêu thụ nước ngọt có đường thông thường.
Kết quả này một lần nữa làm dấy lên câu hỏi về tính an toàn thực sự của các chất tạo ngọt không năng lượng (non-nutritive sweeteners), vốn được quảng bá rộng rãi như một lựa chọn lành mạnh cho người muốn kiểm soát cân nặng, phòng tránh béo phì hoặc tiểu đường. Trên thực tế, các nhà nghiên cứu cho rằng việc lạm dụng các loại đồ uống “ăn kiêng” có thể dẫn đến sự rối loạn trong cảm giác thèm ăn, ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và điều hòa đường huyết.
Dùng chất tạo ngọt nhân tạo không đúng cách có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 cao hơn so với người không sử dụng. Ảnh minh họa
Một điểm đáng lưu ý là khi đưa yếu tố cân nặng vào phân tích, tác động trực tiếp từ nước ngọt dù có đường hay không có thể bị che khuất bởi vai trò quan trọng của béo phì, vốn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tiểu đường type 2. Tuy nhiên, nhiều bằng chứng trước đó đã chỉ ra rằng thói quen tiêu thụ đồ uống ngọt, đặc biệt là các loại thức uống tiện lợi, là yếu tố góp phần thúc đẩy tăng cân và béo phì. Vì vậy, mối liên hệ gián tiếp giữa các loại nước ngọt và tiểu đường vẫn tồn tại và không thể xem nhẹ.
Phát hiện mới từ Đại học Monash hoàn toàn phù hợp với đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) được công bố vào năm 2022. Trong đó, WHO cảnh báo rằng việc sử dụng chất tạo ngọt như aspartame, sucralose, saccharin… không hề giúp phòng ngừa tăng cân hoặc các bệnh mạn tính như tiểu đường và tim mạch, trái lại còn có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh này khi sử dụng lâu dài. Tổ chức này nhấn mạnh, chỉ nên sử dụng chất tạo ngọt trong những trường hợp thực sự cần thiết và có chỉ định y tế cụ thể, ví dụ như với bệnh nhân tiểu đường, và ngay cả khi đó cũng nên hạn chế tối đa.
BS.CKI Trần Đông Hải – Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM cũng cho rằng, đường ăn kiêng thực chất là các chất tạo ngọt nhân tạo, có vị ngọt nhưng chứa rất ít calo, ít làm tăng đường huyết và thường được dùng để hỗ trợ kiểm soát carbohydrate, đặc biệt ở người tiểu đường.
Có hai nhóm chất tạo ngọt chính: loại có giá trị dinh dưỡng (như polyols – một dạng carbohydrate ít calo, xuất hiện tự nhiên trong rau, trái cây, nấm…) và loại không có giá trị dinh dưỡng hay còn gọi là chất làm ngọt không năng lượng, ngọt hơn đường gấp nhiều lần nhưng không cung cấp năng lượng đáng kể. Một số sản phẩm đường ăn kiêng trên thị trường là sự kết hợp của hai nhóm chất này.
Bác sĩ Hải cho biết, về lý thuyết, các chất tạo ngọt nhân tạo có thể giúp người bệnh tiểu đường giảm lượng carbohydrate hấp thu, kiểm soát cân nặng, và giảm nguy cơ sâu răng. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc có thể sử dụng thoải mái. Bởi ngoài thành phần chính, một số chất phụ gia đi kèm trong sản phẩm tạo ngọt có thể ảnh hưởng đến đường huyết. Độ ngọt cao gấp hàng trăm lần so với đường tự nhiên còn có thể kích thích cảm giác thèm đồ ngọt nhiều hơn, gây mất kiểm soát ăn uống.
Trước thực trạng này, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo người tiêu dùng cần thận trọng khi lựa chọn đồ uống và thực phẩm “ăn kiêng”. Việc loại bỏ đường hoàn toàn không đồng nghĩa với an toàn nếu thay thế bằng các hợp chất hóa học chưa được đánh giá đầy đủ về tác động dài hạn. Để phòng tránh tiểu đường và duy trì sức khỏe chuyển hóa ổn định, phương pháp bền vững nhất vẫn là điều chỉnh thói quen ăn uống, giảm dần khẩu vị ngọt, kết hợp với chế độ vận động đều đặn và duy trì cân nặng hợp lý.
Tiêu chuẩn kỹ thuật đối với đường tinh luyện và đường chức năng
Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13744:2023 quy định các yêu cầu kỹ thuật và an toàn đối với các loại đường sử dụng trong ngành thực phẩm, bao gồm: đường bột, dextrose (glucose khan và ngậm nước), lactose (đường sữa), fructose (đường trái cây) và xiro glucose. Đây là các chất tạo ngọt phổ biến trong nhiều loại thực phẩm chế biến, thực phẩm chức năng, nước giải khát, bánh kẹo và cả sản phẩm “ăn kiêng”.
Tiêu chuẩn đưa ra các chỉ tiêu bắt buộc về độ tinh khiết, độ ẩm tối đa, hàm lượng kim loại nặng như chì, asen, cadmi và giới hạn nhiễm vi sinh vật, đảm bảo các sản phẩm ngọt này không gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người tiêu dùng. Đặc biệt, với những chất như fructose tinh luyện hoặc dextrose ngậm nước, yêu cầu về nguồn gốc tinh bột, phương pháp sản xuất và chỉ số hóa học được quy định nghiêm ngặt nhằm ngăn chặn gian lận thương mại hoặc sử dụng phụ gia không được phép.
Việc tuân thủ tiêu chuẩn này là bắt buộc đối với các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu và phân phối các loại đường dùng trong chế biến thực phẩm. Trong bối cảnh thị trường tràn lan đường giả, đường ăn kiêng không rõ nguồn gốc, tiêu chuẩn TCVN 13744:2023 đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát chất lượng, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và đảm bảo an toàn sức khỏe cộng đồng.
Theo Vân Thảo (T/h)
https://vietq.vn/dung-nuoc-ngot-an-kieng-thuong-xuyen-co-the-lam-tang-nguy-co-tieu-duong-type-2-toi-38–d235729.html
