Các nhà khoa học tại Đại học King’s College London (Anh) vừa phát triển một loại miếng dán chứa hàng chục triệu kim nano, mỏng hơn cả sợi tóc người giúp chẩn đoán và theo dõi các bệnh ung thư não, Alzheimer
Các nhà khoa học tại Đại học King’s College London (Anh) vừa phát triển một loại miếng dán chứa hàng chục triệu kim nano, mỏng hơn cả sợi tóc người, có khả năng thu thập dữ liệu phân tử từ mô bệnh mà không cần cắt bỏ hay gây tổn thương mô.
Công nghệ này hứa hẹn thay thế sinh thiết truyền thống, giúp chẩn đoán và theo dõi các bệnh như ung thư não và Alzheimer một cách không xâm lấn, không đau và chính xác theo thời gian thực.
Sinh thiết là thủ thuật chẩn đoán phổ biến trên toàn thế giới, được thực hiện hàng triệu lần mỗi năm để phát hiện bệnh. Tuy nhiên đây là phương pháp xâm lấn, gây đau, tiềm ẩn biến chứng và khó lặp lại nhiều lần tại cùng một vị trí mô, đặc biệt trong các cơ quan như não.
Miếng dán mới sử dụng các kim nano siêu nhỏ, không làm tổn thương mô, giúp thu thập “dấu vân tay phân tử” bao gồm lipid, protein và mRNA – từ tế bào mà không cần cắt bỏ mô. Nhờ đó, các bác sĩ có thể theo dõi tiến triển bệnh liên tục, thực hiện kiểm tra lặp lại nhiều lần tại cùng một vị trí mà không gây đau cho bệnh nhân.
Các nhà khoa học đã phát triển loại miếng dán chẩn đoán ung thư hiệu quả. Ảnh minh họa
“Kết quả mang tính đột phá này là thành quả sau 12 năm nghiên cứu kim nano”, tiến sĩ Ciro Chiappini, trưởng nhóm nghiên cứu công bố trên tạp chí Nature Nanotechnology, cho biết. “Chúng tôi đang mở ra khả năng theo dõi bệnh lý não và tiến tới y học cá thể hóa theo cách chưa từng có”.
Thử nghiệm tiền lâm sàng trên mô ung thư não lấy từ bệnh nhân và chuột cho thấy công nghệ này cung cấp thông tin phân tử đa chiều, phân biệt được các loại tế bào khác nhau trong cùng một mẫu mô – điều mà sinh thiết truyền thống không làm được.
Dữ liệu sau đó được phân tích bằng phương pháp khối phổ kết hợp trí tuệ nhân tạo, giúp xác định sự hiện diện khối u, phản ứng với điều trị và tiến triển bệnh ở cấp độ tế bào. Đặc biệt trong phẫu thuật não, việc dán miếng này lên vùng nghi ngờ có thể cho kết quả trong vòng 20 phút, hỗ trợ bác sĩ quyết định ngay tại chỗ có nên cắt bỏ mô hay không.
Các kim nano được chế tạo theo công nghệ vi mạch bán dẫn, có thể tích hợp vào nhiều thiết bị y tế quen thuộc như băng dán, ống nội soi hoặc kính áp tròng. Theo nhóm nghiên cứu, công nghệ này không chỉ cải thiện trải nghiệm của bệnh nhân mà còn giúp bác sĩ ra quyết định nhanh và chính xác hơn.
“Đây có thể là dấu chấm hết cho các cuộc sinh thiết đau đớn”, tiến sĩ Chiappini nhận định. “Chúng tôi đang mở ra một phương pháp chẩn đoán và theo dõi bệnh lý hoàn toàn mới: an toàn, không xâm lấn và có thể lặp lại”.
Trước đó một nhóm nhà khoa học tại Đại học South Australia (UniSA) đã thiết kế các miếng dán sau phẫu thuật, có khả năng tiêu diệt hơn 80% tế bào ung thư ở gan và giảm đáng kể tỉ lệ tái phát. Được tạo ra từ gel, những miếng dán này được tẩm các liều lượng thuốc chống ung thư 5-fluorouracil (5FU) và cisplatin (Cis) và được đặt chính xác tại vị trí phẫu thuật, nơi khối ung thư đã được loại bỏ.
Thuốc được tẩm trong miếng dán sẽ ngấm trực tiếp vào vết mổ, xử lý các tế bào ung thư còn sót lại và giảm thiểu tác dụng phụ độc hại của hóa trị. Một “điểm cộng” nữa là nó có thể phân hủy sinh học.
Ngoài ung thư gan, nghiên cứu cho biết miếng dán sau phẫu thuật này cũng có khả năng điều trị các bệnh ung thư khác mà thuốc 5FU và Cis trước đây đã được chứng minh là hiệu quả, trong đó có ung thư buồng trứng, ung thư vùng đầu và cổ.
Bà Souha Youssef, đồng tác giả của nghiên cứu tại Trung tâm Đổi mới dược phẩm của UniSA, cho biết các miếng dán này có thể cách mạng hóa việc điều trị ung thư gan, giúp cải thiện nhu cầu tiếp tục điều trị của những bệnh nhân ngừng hóa trị sau phẫu thuật do các tác dụng phụ nặng nề.
Liên quan tới việc nghiên cứu trong chẩn đoán và điều trị ung thư, các nhà khoa học tại Trường Y Harvard đã phát triển các mô hình chẩn đoán ung thư ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) với độ chính xác ấn tượng, đạt tới 94% trong việc phát hiện ung thư nói chung và lên đến 96% đối với các loại khối u như thực quản, dạ dày, ruột kết và tuyến tiền liệt. Mô hình có tên Chief giúp phân tích chính xác khối u, phương pháp điều trị và dự đoán tỷ lệ sống sót, mở ra bước tiến quan trọng trong chẩn đoán y khoa bằng công nghệ.
Ngoài Chief, vào tháng 4, các nhà nghiên cứu tại Bệnh viện Brigham and Women’s (thuộc Trường Y Harvard) cũng công bố hai mô hình AI khác là Uni và Conch. Hai mô hình này có khả năng đọc, phân tích và phân loại hình ảnh mô bệnh học dưới kính hiển vi, hỗ trợ chẩn đoán bệnh, đánh giá tình trạng cấy ghép nội tạng và thậm chí nhận diện các bệnh lý hiếm gặp.
Căn cứ theo Nghị định 98/2021/NĐ-CP quy định về quản lý trang thiết bị y tế trong đó băng dán và các sản phẩm có một lớp dính đã tráng phủ hoặc thấm tẩm dược chất được sử dụng phổ biến trong y học. Để được lưu hành trang thiết bị y tế sản xuất trong nước hay nhập khẩu nước ngoài chưa có số lưu hành tại Việt Nam, doanh nghiệp cần thực hiện thủ tục đề nghị cấp mới số lưu hành tại cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Đây là điều kiện tiên quyết đòi hỏi doanh nghiệp cần chú ý thực hiện đúng quy trình thủ tục để có thể lưu hành được tại thị trường Việt Nam.
Theo Vân Thảo (T/h)
https://vietq.vn/mieng-dan-sieu-nho-giup-chan-doan-va-theo-doi-cac-benh-ung-thu-nao-alzheimer-d234436.html
