Thế giới đang phải đối mặt với nguồn rác thải lớn đến từ ngành thời trang nhanh, khi mà mỗi năm, các quốc gia đổ ra hàng tấn quần áo không dùng đến, thậm chí chỉ dùng trong thời gian ngắn.
Chỉ trong thời gian ngắn, ngành thời trang nhanh đã trở thành một ngành công nghiệp phát triển vượt bậc, đáp ứng nhu cầu của hàng triệu người tiêu dùng trên khắp thế giới. Chỉ với một khoản chi phí nhỏ, người dùng có thể mua sắm thoải mái những bộ trang phục hợp mốt và thay đổi phong cách một cách nhanh chóng, bắt kịp xu hướng. Những nhãn hiệu nổi tiếng trong ngành thời trang nhanh chóng nắm bắt được nhu cầu người sử dụng trong việc biến quần áo trở thành thứ “dùng một lần” với mức giá rẻ và mẫu mã luôn đổi mới.
Bên cạnh đó, sự phát triển vượt bậc của các sàn thương mại điện tử hiện nay đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy xu hướng thời trang nhanh phát triển mạnh mẽ. Việc mua sắm trực tuyến dễ dàng và nhanh chóng khiến người tiêu dùng có xu hướng mua sắm nhiều hơn, thường xuyên thay đổi xu hướng và bỏ đi những món đồ cũ sau khi chỉ sử dụng một thời gian ngắn.
Tại Việt Nam, người tiêu dùng có thể dễ dàng mua quần áo thời trang trên các trang thương mại điện tử: Lazada, Shopee, … với một mức giá rẻ đến bất ngờ và chúng cũng chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn. Thực tế, lượng quần áo cũ thải ra mỗi năm ngày càng tăng theo tốc độ đô thị hóa và thu nhập người dân. Tuy nhiên, hệ thống thu gom và xử lý rác thải thời trang vẫn còn manh mún, thiếu đồng bộ.
Rác thải ngành thời trang nhanh đang trở thành mối đe dọa đến môi trường
Rác thải thời trang không chỉ là vấn đề về khối lượng mà còn gây ra những hệ lụy môi trường nghiêm trọng. Các nhà máy may mặc sản xuất hàng triệu sản phẩm mỗi năm, thường sử dụng hàng loạt hóa chất độc hại để nhuộm, xử lý và bảo quản vải. Điều này đã dẫn đến việc xả hàng triệu lít nước thải chưa qua xử lý ra môi trường, đặc biệt là ở các quốc gia có ngành sản xuất dệt may phát triển như Trung Quốc, Ấn Độ và Bangladesh.
Lượng lớn nước được sử dụng và thải ra trong quá trình sản xuất là nguyên nhân làm nhiễm độc cho sinh vật sống trong nước ngay từ nguồn, bao gồm các hóa chất hữu cơ độc hại, các anion độc hại, muối, kim loại ion, các phức hợp kim loại, các bioxit, và các chất hoạt tính bề mặt. Các chất hoạt tính bề mặt và các hợp chất như chất tẩy rửa, chất phân tán, và chất nhũ hóa được sử dụng trong hầu hết các giai đoạn của quá trình sản xuất đồ may mặc và gây ra nhiều sự sủi bọt và độc tố thải ra nước.
Một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất là lượng nước khổng lồ mà thời trang nhanh tiêu thụ trong quá trình sản xuất. Thông thường để tạo ra 1kg sợi, cần tới 200 lít nước. Ngoài ra, bản thân cây bông (cotton) cũng ngốn tới 19.000 lít nước để cung cấp đủ nguyên liệu cho việc sản xuất một chiếc áo phông. Mặc dù đất nông nghiệp trên thế giới trồng cotton chỉ chiếm 2,4%, nhưng loại cây này tiêu thụ tới khoảng 10% tất cả các loại hóa chất nông nghiệp và 25% thuốc trừ sâu.
Bài học từ các quốc gia đi trước và giải pháp cho Việt Nam
Để giảm thiểu tình trạng này, Nhật Bản giám sát ngành dệt may chặt chẽ hơn, xuất phát từ thực trạng “thời trang nhanh” thải một lượng lớn rác ra môi trường. Để thúc đẩy quá trình tái chế quần áo bỏ đi, Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản đã kiến nghị xây dựng một bộ tiêu chuẩn mới đối với sợi tái chế từ quần áo cũ và những doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn này sẽ nhận được những ưu đãi nhất định. Cụ thể, Bộ này sẽ đưa ra những định nghĩa mới về sợi tái chế trong lĩnh vực sợi hóa học như polyester và nylon cũng như sợi tự nhiên như bông hoặc len, bao gồm tỷ lệ vật liệu tái chế, khối lượng sợi, phương pháp tính và phương pháp thể hiện trên nhãn mác.
Ủy ban châu Âu đã ban hành quy định sinh thái với hàng dệt may tiêu thụ tại thị trường châu Âu và quy định không được chôn lấp hoặc đốt sản phẩm dệt may không bán được. Theo đó, hàng dệt may vào thị trường châu Âu phải có tuổi thọ cao, có thể tái sử dụng và sửa chữa được; các công ty thời trang cũng được kêu gọi giảm số lượng bộ sưu tập mỗi năm.
Để đạt được các quy định, nhà sản xuất phải sử dụng sợi tái chế, thân thiện với môi trường, phải chịu trách nhiệm thu hồi và tái chế, không được chôn lấp các sản phẩm không bán hoặc không còn sử dụng được. Các nhà sản xuất cũng buộc phải gắn mã QR hay còn gọi là hộ chiếu sản phẩm kỹ thuật số, định danh cho từng mặt hàng, để cơ quan chức năng các nước thành viên quản lý, giám sát việc hàng đã được bán hay vẫn tồn kho.
Tại Việt Nam, theo các chuyên gia môi trường, hiện nay, các chuyên gia môi trường, chính phủ đang có những bước đi tích cực để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, trong đó có lĩnh vực tái chế dệt may. Muốn tạo đột phá, cần có chính sách rõ ràng về thu gom, ưu đãi đầu tư công nghệ và đặc biệt là truyền thông giáo dục cộng đồng. Trong đó, chính phủ đã phối hợp với các tổ chức quốc tế như GIZ (Đức), UNDP… để đào tạo doanh nghiệp ngành may mặc về quy trình sản xuất bền vững.
Chính sách đúng đắn, cộng đồng hưởng ứng và doanh nghiệp nỗ lực sẽ giúp thị trường vật dụng tái chế từ quần áo cũ tại Việt Nam chuyển sang giai đoạn mới: hiệu quả, đáp ứng được nhu cầu xã hội và phát triển bền vững.
Bảo Linh (t/h)
https://vietq.vn/thoi-trang-tien-dung–re-cho-nguoi-tieu-dung-dat-voi-moi-truong-d234148.html
