Sử dụng phụ gia thực phẩm đang trở thành vấn đề đáng lo ngại khi nhiều loại phụ gia ngoài danh mục cho phép được sử dụng tràn lan, đặt ra thách thức lớn trong cuộc chiến chống thực phẩm “bẩn”.
Phụ gia thực phẩm là các chất tự nhiên hoặc tổng hợp được sử dụng để cải thiện hương vị, màu sắc, kéo dài thời gian bảo quản hoặc tăng giá trị thương mại. Chúng được chia thành nhiều nhóm như chất bảo quản, chất tạo màu, chất tạo ngọt, chất ổn định, chất chống oxy hóa…
Mặc dù đóng vai trò quan trọng trong sản xuất và chế biến thực phẩm, không phải loại phụ gia nào cũng an toàn cho sức khỏe, đặc biệt khi sử dụng quá liều lượng hoặc trong các sản phẩm không rõ nguồn gốc.
Một số phụ gia thông dụng có thể gây hại khi lạm dụng. Các chất tạo màu tổng hợp như tartrazine (E102), sunset yellow (E110) thường có trong kẹo và nước giải khát, có khả năng gây dị ứng hoặc làm tăng nguy cơ ung thư nếu sử dụng lâu dài. Chất bảo quản như natri benzoat (E211), nitrit và nitrat (E249-E252) khi kết hợp với protein trong thực phẩm có thể chuyển hóa thành nitrosamine – một chất gây ung thư đã được chứng minh.
Chất tạo ngọt nhân tạo, bao gồm aspartame, saccharin, cyclamate, thường xuất hiện trong thực phẩm dành cho người ăn kiêng hoặc bệnh nhân tiểu đường, có thể gây rối loạn thần kinh hoặc tăng nguy cơ ung thư nếu sử dụng kéo dài. Ngoài ra, chất làm đặc và ổn định như carrageenan (E407) cũng có thể gây viêm loét dạ dày ở những người nhạy cảm.
Theo quy định của Bộ Y tế, Việt Nam cho phép sử dụng 400 loại phụ gia thực phẩm. Tuy nhiên, việc sử dụng phụ gia ngoài danh mục hoặc không rõ nguồn gốc vẫn diễn ra phổ biến.
Các loại phụ gia không được kiểm soát chặt chẽ có thể gây tổn thương sức khỏe âm thầm theo thời gian, dẫn đến bệnh lý nghiêm trọng như ung thư, rối loạn thần kinh hoặc ngộ độc mãn tính. Thực tế đã ghi nhận nhiều ca ngộ độc nghiêm trọng do sử dụng phụ gia không rõ nguồn gốc.
Nguy cơ tiềm ẩn từ lạm dụng phụ gia thực phẩm không rõ nguồn gốc.
Điển hình, một phụ nữ ở Hà Nội đã phải nhập viện trong tình trạng thiếu máu nặng sau khi dùng bột tạo màu không rõ nguồn gốc để chế biến nem rán. Hai trẻ nhỏ cũng bị ngộ độc do gia đình sử dụng phụ gia không an toàn trong chế biến thực phẩm. Trước đó, năm 2021, một bệnh nhân tại Hà Nội đã bị tan máu cấp sau khi ăn thịt bò sốt vang tự chế biến từ bột sốt mua tại chợ.
PGS. TS. Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia công nghệ thực phẩm khuyến nghị chỉ nên sử dụng phụ gia nằm trong danh mục cho phép với liều lượng và đối tượng phù hợp, ưu tiên các loại phụ gia tự nhiên và tránh sử dụng hóa chất khi không cần thiết.
Ông cũng nhấn mạnh việc tập thói quen hạn chế sử dụng phụ gia trong chế biến thực phẩm hàng ngày. Người tiêu dùng cần lựa chọn thực phẩm từ nhà sản xuất uy tín, có nhãn mác đầy đủ thông tin như tên sản phẩm, địa chỉ sản xuất, hạn sử dụng và thành phần phụ gia. Đối với thực phẩm nhập khẩu, nhãn phụ bằng tiếng Việt là bắt buộc để đảm bảo an toàn.
Việc sử dụng phụ gia thực phẩm một cách tùy tiện không chỉ làm tăng nguy cơ ngộ độc mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe lâu dài.
Theo Luật An toàn thực phẩm, phụ gia thực phẩm là chất được chủ định đưa vào thực phẩm trong quá trình sản xuất, có hoặc không có giá trị dinh dưỡng, nhằm giữ hoặc cải thiện đặc tính của thực phẩm. Căn cứ vào mục đích sử dụng, có một số nhóm phụ gia thực phẩm chính được sử dụng nhiều trong chế biến thực phẩm như: Phẩm màu, chất bảo quản, chất chống oxy hóa, chất tạo ngọt, chất ổn định, chất điều vị, chất nhũ hóa, chất làm dày, chất điều chỉnh độ chua, chất chống tạo bọt… Mỗi nhóm chất sẽ có đối tượng, công dụng, hàm lượng và cách bảo quản riêng được quy định bởi Bộ Y tế.
Thông tư số 24/2019/TT-BYT ngày 30/8/2019 của Bộ Y tế quy định về quản lý và sử dụng phụ gia thực phẩm đã ban hành danh mục phụ gia thực phẩm được phép sử dụng trong thực phẩm với 400 chất được quy định rõ.
Tuy nhiên, thị trường phụ gia thực phẩm hiện nay còn nhiều phức tạp, vì vậy người dân cần cẩn trọng khi lựa chọn các loại phụ gia để chế biến đồ ăn, thức uống hằng ngày. Các chuyên gia khuyến cáo, không nên sử dụng phụ gia thực phẩm là các hóa chất nhân tạo không được kiểm soát về nguồn gốc, chất lượng hay các loại cây, cỏ không rõ nguồn gốc để chế biến thực phẩm. Không nên ăn những thức ăn có phẩm màu lòe loẹt, bắt mắt.
Thanh Hiền (t/h)
https://vietq.vn/phu-gia-thuc-pham-khong-ro-nguon-goc-tiem-an-nguy-co-d227761.html
